Армения – это Армянское нагорье, а не Кавказ

Среди армянской общественности России все чаще поднимают головы дилетанты или просто наивные люди, присоединяющие Республику Армения, Нагорно-Карабахскую Республику, Нахичеван и Джавахк к Кавказу, и называющие армян кавказцами. Более того, эти «кавказцы» находят поддержку в некоторых общественных организациях, при поддержке которых проводят соответствующую пропаганду среди армянской молодежи.
Между тем, есть неоспоримые истины, главная из которых заключается в том, что Родина армянского народа – Армянское нагорье. Именно здесь, на Армянском нагорье, образовался, создавал свою богатую самобытную культуру, продолжает жить и созидать армянский народ.
Армянское нагорье найти на карте очень просто, оно граничит: на востоке с Иранским плоскогорьем, на западе с Анатолийским плоскогорьем, на севере с долиной реки Куры, на юге с северной Месопотамией. Все так называемые топонимы, такие как «Малый Кавказ» и «Закавказье» – термины, искусственно придуманные советской властью. 

Առաջարկ հայ ինքնության քննարկման

 

Մեր շատ մեծեր, սկսած Մովսես Խորենացուց, փորձել են նկարագրել մեր ինքնությունը: Իմ վրա ամենամեծ հետքը թողել են Շիրվանզադեի նոթերը, որոնցում նա նկարագրում է իր այցելությունը Իգդիրի գավառի գյուղերից մեկի եռալեզու գրագետ, բայց մի քրդից կոտորվող հայությանը, մյուսում նկարագրում է Բաքվի նավթային գործին առնչված նորը բացասող ու ավանդականին կառչած հայությանը, մի այլում՝ հին, բարալիկ գերեզմանաքարերը նոր հանգուցյալ տերտերներին հարմարեցնելու ավանդույթը նկարագրող լոռեցի տերտերին:

ПРОИСХОЖДЕНИЕ АРМЯНСКОГО ДВОРЯНСТВА

 <span id="feab397ba9d315d3dbfcc4b745c4c23c"></span>

История армянского дворянства такая же древняя, как и история

армянского народа в целом. Корни ее уходят в древнейшую родо-

племенную формацию, когда протоармянские племена, отделившиеся от

древнеарийской1 общности, выделяли из своей среды

предводителей-вождей для управления своим обществом, защиты своей

территории и огранизации походов на врагов. Такими предводителями-

вождями обычно становились лучшие представители родов и племен,

отличавшиеся силой, мудростью, храбростью и прославившиеся

особыми подвигами. Так, постепенно сложился высший класс

армянского общества – азаты, также именуемые азнуаканами или

азнавурами.

Диалог с небом

Армянский академик с мировым именем Парис Геруни утверждает, что обнаружил древнейшую на планете астрономическую обсерваторию

Страна людей Солнца
Вот уже почти десять лет генеральный директор ереванского научно-исследовательского института радиофизики то и дело наведывается в местечко Карахундж, что у города Сисиан, - это примерно в двухстах километрах от столицы Армении. Не так давно Геруни выдвинул сенсационную гипотезу: Карахундж - самая древняя астрономическая обсерватория из всех обнаруженных когда-либо на планете.
Карахундж расположен на горном плато на высоте 1770 метров над уровнем моря. Комплекс включает 222 вертикально стоящих больших камня высотой от 1,5 до 2,8 метра и массой до 8,5 тонны. В некоторых камнях в верхней части проделаны круглые сквозные отверстия. Диаметр отверстий примерно 4-5 см с коническими расширениями на концах. Отверстия проделаны на расстоянии 10-20 см ниже их верхней кромки.

ARCHITECTURAL PARTICULARS OF STONE-DOOR CAVES AND EXAMPLES OF THEIR USE IN PREHISTORIC IRELAND

Abstract

         Circular, large size burial constructions -  tombs stand out among numerous prehistoric archaeological monuments on the isles of Great Britain by the perfection of their architectural plan, polyfunctionality, firmness and longevity of constructions. Irish Tara is the only one of its kind and stands out advantageously against a backgound of other monuments of the isles.

We have observed a great number of similarities between Tara and ornaments and symbols of petroglyphs and cave anthropogenic constractions spread in Armenia. Conceptual likeness and structural generalities among their architectural disigns make us think that we deal with architectural, building and spiritual phenomena preserved in archaeological and  material testimonies springing from the same source and belonging to one general civilization.

Каждый армянин должен знать не менее пяти языков

Интервью с ректором Ереванского гуманитарного института, доктором филологических наук, профессором Микаелом АМИРХАНЯНОМ

- Г-н Амирханян, несмотря на 20-летнюю историю существования вашего института, многие о нем не знают. Каких специалистов вы готовите?
- Cказать точно, насколько известен или неизвестен наш институт, я не могу. Многие о нем знают, другие – нет. Я хотел создать вуз, который внес бы нечто новое в нашу образовательную сферу. Именно так родилась идея создания нетрадиционного вуза по изучению иностранных языков. У нас обучают японскому, греческому, итальянскому, испанскому, китайскому, хинди. Вначале мои друзья отнеслись к этой идее с определенной долей скепсиса, поскольку необходимо было решить ряд вопросов, к примеру, найти специалиста по японскому языку.

Мистификация истории или «азербайджанская крестовокупольная церковь»

Механическое присваивание чужой непознанной культуры означает игнорирование своей индивидуальности. Сделать себя безликим можно, но спрашивается – зачем.

Метод мистификации, уже в начале 21-ого столетия начал давать сбои и не оправдал себя. Виной тому современные информационные технологии, делающие доступным многое, и в том числе первичные объективные данные. Открыт доступ и к непрофанической науке: исследованиям планетарных научных центров, институтов и данным электронных библиотек. Обмен информацией, научными и духовными знаниями между различными этносами происходил и происходит непрерывно.

Проживающие на нашей планете расы народы, народности, племена, этнические или государственные образования как в прошлом, так и сегодня, находятся на различных уровнях научно-технического развития, коллективного сознания и духовности. Есть древние и молодые расы или кочевые народности, уже ведущие оседлый образ жизни, есть созидающие этносы, культурный ареал которых выходит за рамки государственных границ. Передача знаний – это естественный, необратимый и необходимый процесс.

Немезис

Немезис – название операции (по имени древнегреческой богини мщения Немезиды) по осуществлению актов возмездия в отношении лидеров турецкой партии «Единение и прогресс», виновных в организации и осуществлении геноцида армян 1915г. После поражения Турции в первой мировой войне 1914-18гг. лидеры младотурок были вывезены из Константинополя на германском судне в Германию.
Декретом Османской империи от 16 декабря 1918г. лидеры партии «Единение и прогресс» и ведущие деятели турецкого правительства Талаат, Энвер, Назим, Джемал, Бехаэтдин Шакир и другие были преданы суду по обвинению в вовлечении Турции в войну, организации депортации и геноцида армян и были заочно приговорены к смертной казни. Состоявшийся осенью 1919г. в Ереване IX съезд партии Дашнакцутюн принял решение привести приговоры в отношении главарей младотурок в исполнение. Были рассмотрены 650 имен исполнителей и пособников геноцида, отобран 41 главный виновник.

Армения: Колыбель Сотворения Мира и Цивилизации Арийцев

После труда <Культ бога Ар в Армении> была написана новая книга <Армения: Колыбель Сотворения и Цивилизации> (на армянском), где снова затрагиваются вопросы касающиеся культа Бога, творца АР-АРА. Она была опубликована в 2002 г. и переопубликована в 2011 г. (241 страниц). Книга имеет список использованной литературы на армянском, русском и английском языках.
Предлагаю прочесть Резюме этой книги.
Армения–один из древнейших центров цивилизации. Многовековые следы материальной культуры, мифологические сказания, легенды, географические и личные имена свидетельствуют о том, что армяне–коренные жители Армянского нагорья и проживают здесь с древнейших времен.
Греческая историография выдвигала свою версию о происхождении армян. Греческие летописцы (Геродот, Ксенофонт, Страбон) относят армян к фрако-фригийскому происхождению, исходя из их общих обычаев, форм покроя одежды, видов использованного оружия, также сказания о фесалийском аргонавте Арменосе.
В армянской средневековой историографии (V–XV вв., М. Хоренаци, Агатангехос, П. Бюзанд, Себеос) было распространено мнение, что армяне_древнейшие жители Армянского нагорья и живут здесь после Вавилонского столпотворения.
С середины XX века ученые, особенно лингвисты (В. Иллич-Свитич, О. Широков, Г. Кличков, А. Долгопольский, В. Иванов) выдвигают точку зрения, согласно которой, предки народов приднадлежащих индоевропейским языкам_арийские племена, жили в Передней Азии, точнее на Армянском нагорье и в близлежащих областях. Теорию о местонахождении индоевропейской родины в восточных частях Передней Азии досконально разработали Т. Гамкрелидзе и В. Иванов в совместном труде ,,Индоевропейский язык и индоевропейцы”. Эта точка зрения имеет много сторонников и постепенно входит в научный оборот.
В представленной работе делается попытка рассмотреть эту версию о локализации прародины индоевропейцев на Армянском нагорье и соседних областях, а также об автохтонности армян на своей родине. Выдвигается также теория, что Армения является центром сотворения и цивилизации согласно древнейшим мифологическим представлениям и Библии.
В труде рассматриваются все варианты, которые могут подтвердить эту версию. Выявляются археологические, этнографические, лингвистические аспекты проблемы, а также вопрос этнических передвижений, имея в центре внимания армянский этнос, историю и Армянское нагорье.
В труде обсуждаются также вопросы о культе бога-творца АР-АРА (Творец=Apapuч на армянском).
Древнейшие письменные источники (шумерский ,,Энки и Нинмах”, аккадский ,,Энума Элищ…”, хурритский ,,О царстве небесном”) свидетельствуют, что человек сотворен в стране Абзу (Апсу, Апсув), то есть в стране Матери-Земли, находящейся под покровительством бога мудрости Хайа/Энки (Айа, Эа, Геа). Эта страна известна и под другими именами: Кур, Иригал, Арали. Из вышеуказанных и других письменных источников очевидно, что своим географическим нахождением Абзу соответствует району, где находятся истоки рек Евфрата и Тигра, то есть Армянскому нагорью. Библия тоже свидетельствует, что человек создан в районе истоков рек Евфрат, Тигр, Гехон (Аракс) и Писон (предполагается Кура). Человек, сотворенный на земле, находившейся под покровительством бога Хайа, сам себя считал hay (хай), что означает ,,житель земли” или,,земное существо”.
Согласно хурри-армянской мифологии (,,Поэма о царстве небесной’’, ,,Рождение Ваагна’’) зародившейся на территории Армянского нагорья, человек сотворен в стране бога ’ Айа (Эа), путем соединения бога матери земли ’Айа и небесного творца Бога-Солнца-АР (армянский Арев-АР/АРА). И житель, сотворенный на Армянском нагорье hay, в своем миросозерцании, сочетает культ богини Матери Земли ’ Айа (Хайа) с культом отца_творца бога АР – считая себя сыном бога АР – Арман (Ар-ман), Арам (Ар-ам=ма), Армен (Ар-мен). Территорию, где были сотворены сами hay-армены, они назвали Арарат, (Арар-ат,  место сотворения), Hark (Har-k, Хар-к), Hayk (Hay-k, Хай-к).
В определенный исторический период самому большому и яркому светилу, даровавшему людям свет, тепло и жизнь Солнцу, hay-армены приписывали также силу творца и поклонялись ему как богу АР-АРА, Солнце_бог.
Таким образом, можно сказать, что своими именами hay- армен, жители Армянского нагорья, являются своеобразным мостом во Вселенной, связывая Мать Землю (Бог/Богиня  ’Айа, Эа)  с Космосом (Бог-Творец, Ар-Ара).
В начале III тысячелетия до н.э. из Аравийского полуострова в северную Месопотамию (южнее Армянского нагорья) проникли семитские племена – аккадцы, (позднее – вавилонцы и ассирийцы). В процессе общения с жителями Армянского нагорья, где еще сохранялись древнейшие сказания и легенды о происхождении hay_армян, семитские племена узнали, что они жители страны бога ’Айa и детища бога-творца АР. И аккадцы тоже назвали жителей Армянского нагорья сыновьями бога АР, то есть арман, арме(н), страну – Армани, Арме. Впоследствии в II–I тысячалетиях до н.э., греки и персы назвали жителей Армянского нагорья арменами, а страну – Арменией. В труде подчеркивается важная роль и значение культа бога АР в создании духовной и материальной культуры армянских племен (также других арийских племен). Большое внимание уделяется богу АР, как богу солнца, и вопросу о том, что Армения является древнейшей страной культа солнца и света.
Исследования свидетельствуют, что имя, культ и идеология бога АР могут способствовать изучению многих вопросов древнейшей истории армян (также других индоевропейских народов), в том числе названий многих государственных образований, таких как Аратта, Армани, Арме_Урме, Арарат – Урарту, имен более поздних божеств, унаследовавших характерные черты бога АР, таких как Арамазд, Ахурамазда, Арес, Арас, Рам (/А/рам) Марс, Ярь /Ярь =Ар/, Ярило и другие. Также изучаются вопросы, касающиеся личных и географических названий.
В IV–III тысячелетиях до н.э. на Армянском нагорье произошло бурное развитие средств производства, которое в свою очередь привело к росту числа населения и населенных пунктов. Этот факт сыграл большую роль в этнических передвижениях. В результате этого процесса, часть армянских племен, предки индоевропейцев арийские племена, появились в Иране, Индии, Греции и в других европейских регионах (III–Iтысячелетия до н.э.), сохранив духовную связь и отдаленные воспоминамия о стране предков и священной горе Арарат (имя древнего славянского и русского богатыря Святогора также подтверждает это). Они переняли также названия своих предков – hay, ари (армен, арман), в которых заключалась характеристика их вида и племени – высокие, благородные (high,hay), храбрые и сильные (ari).
Время и пространство ослабили воспоминания о родине, но духовные и материальные ценности: мифы, предания, легенды, обычаи, а также следы культа бога АР_АРА, возвращают людей в страну света и солнца в Армению.
В труде представляются разделы Армения-Шумер, Армения-Индия, Армения-Иран, Армения-Греция, Армения-Англия, Армения-Германия, также Армения-Пиренейский полуостров (Испания, Баскония) и славянские племена (русские),  в которых уделяется внимание материальной, духовной и культурной связи между ними.
Интересен и тот факт, что армянский язык, в отличии от других индоевропейских языков, имеет все фонетические звуки, свойственные индоевропейским языкам.
Антропологические исследования также свидетельствуют о том, что Армянское нагорье находится в ареале, который немецким ученым фон Лушаном был назван “родиной арменоидного типа”.
Таким образом, исследования дают нам возможность предполагать, что далекие предки индоевропейских народов арийские племена на Армянском нагорье составляли племенную общность, имеющую единую родину. Они поклонялись одним и тем же богам (АР-АРА, Арамазд, Ваагн, Михр-Митра, Анаит), создавали общую культуру, наследие которой, пройдя через тысячелетия и века, сохранилось до наших дней.

НАУКА -- НЕ ЗНАНИЕ = НЕЗНАНИЕ

Вот и дождались! Наконец-то, после открытий новозеландских ученых- компьютерщиков Грея и Аткинсона, составлению карты ДНК Балановскими и уже и вовсе распоясавшихся в беспардонной лжи не встречающих отпора азербайджанских "ученых", властям и научной элите Армении пришлось перестать отмалчиваться, сменив невнятную позицию, вызывавшую уже недоумение у всех, на несколько более определенную. Пусть даже она выглядит как вынужденная реакция на наглые выходки тюркоязычных националистов-фальсификаторов от науки, потому и ведущих себя подобным образом, что их абсурдные измышления не получали ни от кого соответствующей оценки, а, наоборот, даже поощрялись. Это о многом говорит: и о том, что "неладно что-то в королевстве научном", и о зависимости ученых от властей, и о расстановке политических сил в мире, но никак не объясняет в высшей степени странной армянской позиции: ведь любая страна наровит всячески выпятить свое значение, причем тем больше, чем меньше имеет на это прав, но почему-то только не Армения, действительно имеющая более всех прав, а ее вклад еще предстоит оценить, поскольку он удивительным образом колоссально возрастает с каждым новым исследованием. Так в чем же дело, и почему всем этим научным беспределом возмущаются лишь независимые ученые-армяне, живущие за пределами Армении, а в самой стране защищались такие диссертации, как трактат Левона Тер-Петросяна о том, что язык хеттов не относился к индоевропейской группе!Хотя достаточно прочесть название Хеттской империи - протогерманских племен - на немецком языке - Hettite Reich - по-армянски - Het etcatz areyq - "регрессировавшие арийцы" - и все становится понятным. Но, как видно из статьи, даже сейчас продолжают рассуждать о том, как из первоначального арийского ядра выделились греческий, хеттский и... армянский! Греки действительно выделились первыми, собственно и образование ахейского этноса - это результат ассимиляции со стороны пиратов - крито-минойцев, у хеттов это произошло много позднее и иначе, но армянский-то, хочется спросить у них, он-то куда и как мог выделиться, если на его же диалектах, понятных нам и сейчас, говорили и шумеры, и фригийцы, и древние арамейцы, и не менее древние египтяне и индусы? Может, хватит морочить себе и другим голову и признать, наконец, очевидный факт - все языки изменились, но не армянский, ибо его диалекты и есть нынешнее проторечное воплощение арийского языка!

Что касается наукообразных измышлений Гомкрелидзе и Иванова (я, видите ли, действительно независимый исследователь, поскольку не состою ни в каком научном подразделении и не получаю зарплаты от них и не завишу от власти, поэтому и могу не церемониться и называть вещи своими именами, без дипломатичной политкорректности), то об этом не стоило бы и говорить, если бы не ее явный националистический подтекст с привязыванием местонахождения своей гиперборейской прародины к мифической Арктиде - предполагать ведь можно все, что угодно, но как же трудно отыскать следы на дне Ледовитого океана, особенно когда их там и нет... Несостоятельность же гипотезы, даже не учитывая языковую парадигму, уже в том, что она старается навязать представление об ариях как о кочевниках, хотя этому нет никаких доказательств, наоборот, все говорит о том, что это были земледельцы (у индусов это слова-синонимы; и то сказать, никто ведь не назыавет казаков кочевниками, в отличие от казахов!), а ведь доказано, что земледелие распространялось с юга на север, а никак не наоборот! И как теперь доказано, именно из Малой Азии - во все стороны! Притом с этой их гипотезой связана плохо пахнущая история, какую в свое время поведал нам наш гениальный Сурен Айвазян, однако его разоблачение не посмел опубликовать ни один научный журнал, а напечатано было в обыкновенной газете. Он и рассказал о том, что послал плод своих многолетних исследований о том, что прародина руссов находилась на северных границах Урарту, на рецензию этим ученым, однако ответа от них не дождался, вместо же этого вышел их известный труд, где как раз и приводились факты, собранные Айвазяном (бедный Сурен! Он так и умер, не узнав, что это была целая страна и называлась она Арускх), только вот трактовались они прямо противоположным образом! Казалось бы, как такое возможно? Ну, после похожей на бред ахинеи, что несут азербайджанские "ученые", смело можно утверждать, что в науке возможны и не такие чудеса. Потому что НАУКА - это то, чему можно научить (а научить ведь можно чему угодно, любой чуши, как, например, нацистской евгенике и теории "всемирного льда", отрицанию кибернетики и генетики по Лысенко), но это еще не ЗНАНИЕ, а то и уже НЕ ЗНАНИЕ = НЕЗНАНИЕ - вот уж действительно "великий и могучий"... 


Остеомед в первую очередь заполняет полости в костях. Другие препараты увеличивают минеральную плотность той части кости, которые остались от остеопороза, но в первую очередь Остеомед заниматься восстановлением костной ткани. Исследования показали превосходство в 5 раз, чтобы заполнить полости существующие добавки кальция, с минимальными побочными эффектами.Остеомед успешно предотвращает вымывание кальция из костей, а также небольшое количество цитрата кальция в Остеомед увеличивает минеральную плотность костной ткани.
Теперь нет дилеммы: умереть от остеопороза или инсульта, это мировое открытие.

КТО МЫ? ОТКУДА? КУДА ИДЕМ? ЧТО НАС ЖДЕТ?

Раскрывает сенсационное открытие — ключ к тайнам мира и грядущего:

НАСТОЯЩЕЕ ПРОШЛОЕ И БУДУЩЕЕ: ТАЙНА СОКРЫТОЙ ИСТИНЫ ->

ТРЕТЬЯ ПАРАЛЛЕЛЬНАЯ РЕАЛЬНОСТЬ — ШАНС НА СПАСЕНИЕ ПРИ ГЛОБАЛЬНОЙ КАТАСТРОФЕ!

КОД РАЗУМА – СТИМУЛ РОЖДЕНИЯ МЫСЛИ — И СЛОВ – ОСНОВЫИ НЫНЕ ЖИВОГО ПРАЯЗЫКА!

АПОКАЛИПСИС — НЕ АРМАГЕДДОН — КОНЕЦ СВЕТА, А ЖАЛКОЕ БУДУЩЕЕ — ПО-АРИЙСКИ!

Неожиданные ответы на извечные и иные неясные вопросы, как и обсуждаемые сейчас везде вследствие того, что уже многие начинают ощущать приближение надвигающейся катастрофы, удалось найти благодаря поразительному открытию -- методике декодировки слов во всех языках с помощью и ныне живого диалекта арийского праязыка человечества, языка разума во Вселенной. Самое главное – доказательство субъективной реальности… Абсолютного Разума - Господа Бога! И это – вовсе не вопрос веры, а лишь Знания — и наличия Разума.

Обращаемся ко всем людям доброй воли с открытым необычному незамутненным сознанием! Знать сокрытую правду о прошлом – узнать тайны настоящего, получив шанс спастись в будущем! Что в наших силах – если поймем и возьмемся! Сделано судьбоносное для цивилизации открытие, способное изменить мировоззрение и навязанные искаженные представления – доказуемые факты о реальном прошлом, изнанке действительного и угрозах грядущего. Об этом и говорится в статье "Код разума: Словесная алгебра гармонии", напечатанной в журнале «Горцарар» N 7/9 за 2009 г., дополненной версии статьи "Слово как абсолютное доказательство", опубликованной в издании, чье название само свидетельствует о его уровне - «Экономическая и философская газета», № 22-23 за июнь 2008 г. Но и это - лишь часть пока раскрытого, а еще и своего рода «тест на разумность» - т.е. готов ли человек признать Истину? Идет Апокалипсис – если понимать, что это значит, как и бездну сокровенной информации. Новая Эра – Новый Мир: эта техногенная цивилизация обречена, а мы или станем человечнее, или погибнем. Но успеем ли сплотиться в содружестве взаимопомощи – основе Третьей параллельной реальности, чтобы спастись, что и заповедовал нам сам Hiwsus Qristhos, и о чем предупреждали все пророки и Нострадамус, адресуясь к нам (как и Эдгар Кейси, Дэн Бринкли, Ванга - указанием на "христианский социализм"), и что сумеем сохранить из достижений цивилизации? Важно мнение всех, мы готовы обсудить тему здесь или где и с кем угодно. Например, факт, что в арийских названиях металлов закодированы их... атомные номера… Слово "Ар(мен)ия" (мен/мек+Ария) означает "Страна первых ариев". В слове «русский» – недаром имени прилагательном – (a)рус+ки(ц) -- обозначена как их принадлежность к «северным ариям (Ar hius(i)s)», и «надежда арийства (Ar huis, т.е. человечества)". Слово «ариец (ar+ea+tsi)» также осмысливается двояко – и как «сотворенный» – понятно, Господом Богом – т.е. в самом слове утверждается Его существование, – так и «(со)творец» – вот в чем состоит смысл нашей жизни. От нас скрыли 10 тыс. лет Арийской Эры -- Золотого Века, но он еще может вернуться -- это зависит лишь от нас. Что касается Всемирного Потопа, он был, подтверждений этому находится все больше. Главное же в другом -- предание о НОЕ -- это также предупреждение о предстоящей нам НОВой катастрофе...

Мы призываем к открытой дискуссии все научные и религиозные сообщества, однако вместо обсуждения делается все, чтобы заблокировать сведения об открытии – в то время, как с каждым днем нарастает поток мало кому нужных или вообще никому не нужных публикаций, дурманящей мозги лжи и дезинформации, это -- лучшее доказательство ее опасности для властвующих в мире сил. Определись, с кем ты, и если ты -- Человек -- помоги прорвать стену молчания: познай Истину -- и Она сделает тебя свободным...

БОГ 8 И БОГИНЯ 9

"А ты знаешь, что такое армянский народ?
Это народ, который среди всего человечества
имеет самую таинственную историю”

Леон Блуа

Необходимо заметить, что имена Уту и Иннин созвучны не только армянским числам, но и представляют собой два армянских суффикса - ut  и in. Суффикс ut  (с окончанием yun) образует имена существительные абстрактного значения - miutyun (объединение), shinararutyun (строительство).
In представляет собой суффикс, образующий имена прилагательные в значении отношения, происхождения, принадлежности - shinararin (строителю), shinararinna (строителя, принадлежит строителю).  Таким образом, мы можем вновь говорить о том, что налицо армяно-шумерское языковое взаимодействие, то есть посредством армянского языка мы обнаруживаем изначально заложенный в божественные имена смысл  и те сферы человеческой деятельности, в которых они задействованы. Так, например, Иннин, являясь олицетворением планеты Венера в такой области познания, как астрономия, в другой ее области, в математике, предстает как число 9, а в словесности как суффикс - in. Ее брат Уту, в астрономии олицетворяя солнце, в математике представляет число 8, а в словесности суффикс  ut. Это, в свою очередь, опять же значит, что есть все основания полагать, что армянский язык является ключом к раскрытию потаенного смысла шумерских эпосов.
Однако мы не ограничимся вышеизложенными фактами и обратимся к родственным связям бога Уту и богини Иннин.
В известных нам шумерских эпосах Иннин предстает  то как дочь лунного бога Сина, то как дочь небесного бога Ана, а то и как дочь бога мудрости Энки. Это вызывает недоумение в среде шумерологов, однако на самом деле здесь нет ничего необычного...
Очевидно, слово "дочь", употребляемое в шумерских эпосах, слишком уж в прямом смысле воспринимается шумерологами.
Когда кто-то говорит "дочь, дочка, доченька", то это вовсе не значит, что он обращается к собственной дочери, а также, когда кто-то говорит "отец", то это не значит, что его собеседником обязательно является его собственный отец. Подобного рода уважительное отношение к собеседнику унаследовано нами от далеких предков, а потому кажущиеся несоответствия в шумерских эпосах вовсе и не являются таковыми. Даже когда от третьего лица ( в данном случае, от автора/авторов) Иннин называется дочерью Ана, а затем Сина и т.д., это вовсе не означает наличие прямого родства, а просто подчеркивается статус Иннин по отношению к тому или иному богу и обусловлено это тем самым восточным менталитетом, который часто остается за пределами внимания части европейских исследователей.
Однако главное здесь в том, что отношения Иннин-Син, Иннин - Ан и Иннин-Энки следует воспринимать, как мы уже сказали, не как банальное дочь-отец, а как нечто, продиктованное необходимостью передачи конкретной информации о взаимодействии, при том взаимодействии в различных областях познания в зависимости от контекста.
Если из всего предшествующего текста ясно, что речь идет об определении каких-то координат или об астрономических измерениях, то взаимоотношения Иннин-Син следует рассматривать как взаимоотношения Венеры и Луны, взаимоотношения Иннин-Ану как взаимоотношения Венеры и Неба1. Однако здесь необходимо учесть, что возможны перекрестные взаимосвязи. Например, если в каком-то случае  Иннин олицетворяет планету Венера, то совершенно не исключено, что в этом случае Энки может олицетворять не планету Земля, а такое философское понятие, как Мудрость. Ведь Иннин, как Венера, как Утренняя или Вечерняя звезда, которая с самых давних времен указывает путь человеку, без всякого сомнения в символических представлениях шумер  должна была  соединяться с такими понятиями, как мудрость и знания, которые и олицетворял Энки, поэтому для понимания истинного смысла текста необходимо быть очень внимательным.
Оказывается, в словесности, особенно в свете армянского языка, эти взаимоотношения тоже очень прозрачны. Например, имя бога Ана, как мы это уже отмечали, соответствует армянской приставке «an» (не-, без-), которая, примыкая к слову «havat» (вера), образует «аnhavat» (неверный, не верующий). Имя лунного бога Сина играет сходную роль, хотя и предстает как самостоятельная словарная еденица «суетный, пустой», но, примыкая к слову «havat», образует «snahavat» (суеверный, верящий в пустое).
Благодаря приведенным примерам может создаться впечатление, что древние армяне выказывали неуважение к таким богам, как Ан и Син. В действительности это не так...
Для того чтобы верно понять причину подобного явления, необходимо вернуться к фрагменту из поэмы «Энума Элиш», где говорится:

Божествам да приносят хлебные жертвы!
Божествам да приносят хлебные жертвы!
Без небреженья богов да содержат!
Пусть страны свои они возвысят,
Пусть храмы свои они воздвигнут,
Воистину поделят богов черноголовые меж собою!

Из приведенных строк ясно, что в определенный исторический период происходило разделение богов, и когда из списка богов «черноголовые» выбирали для себя верховного бога, то это вовсе не значило, что к остальным богам они относились с пренебрежением.
В этот начальный период слово «Anhavat», для армян определяло племя, верховным богом которого был  небесный бог -Ан, в свою очередь «Snahavat» определяло племя, верховным богом которого был лунный бог Син, и это при полном отсутствии  всяких отрицательных смысловых нагрузок. Однако, по- видимому, в последующем происходят события, отрицательным образом повлиявшие на взаимоотношения некогда братских племен, и тогда следует предположить, что симпатии армян по отношению к своим сородичам трансформируются в антипатию и это проявляется в словообразовании в виде отрицающих приставок  an- и sin, в результате чего в армянском языке «Anhavat» приобрел отрицательное значение «Неверный», а «Snahavat» значение «Суеверный». 2
Сами же армяне считали своим верховным богом бога с эпитетом Энки (Владыка Земли), который есть «Haya», что собственно и есть самоназвание армян – «Hay».

 -------------------------------------

1. Существует гипотеза Захария Ситчина о инопланетной сущности нашей цивилизации. Мы не беремся опровергать или же защищать гипотезу Ситчина, но согласно этой гипотезе Ан олицетворяет загадочную планету Пересечения –Неберу, что в корне не верно. На самом деле в поэме речь идет о городе Ниппур, верное прочтение названия которого Нубар, что по армянски значит «Первач». Безусловно одно, что этот город служил исходной точкой при определении координат.
2 Это сродни смысловому перемещению греческого слова barbaros, которое, в начале, без каких-либо отрицательных значений, определяло говорящих на ином, не греческом, языке.

Арман Ревазян

ДНК ЧЕРЕЗ ТЫСЯЧЕЛЕТИЯ

После выступления президента Республики Армения Сержа Саргсяна на встрече с журналистами армянской Диаспоры в Горисе (16.10.2010) "вся рать" президентской администрации Азербайджанской Республики во главе с "академиком" Р.Мехтиевым за две недели состряпала и напечатала в газете "Бакинский рабочий" полный набор псевдонаучных измышлений, подпитываемых комплексом "исторической" неполноценности. Эта судорожная акция, как выражение идеологического и морального разложения алиевской клики вследствие поражения Азербайджана в развязанной им же войне против Арцаха (НКР), полностью подтверждает диагноз, сформированный в выступлении президента РА Сержа Саргсяна: "В Азербайджане академические гуманитарные науки превратились в генератор милитаристских заявлений. Даже трудно определить, где заканчивается наука и начинается угодничество марионеток". От себя добавим, что все голословные потуги "академика" и его коллег – от незнания генетики и лингвистики до полной фальсификации этнической, политической, духовно-культурной истории и исторической географии Армении и в особенности ее неотъемлемой части – древнеармянской области Арцах, - не что иное, как следствие параноидального расстройства, ввергнувшего курируемую ими сферу науки в Азербайджане в хаос с крайне опасными последствиями для "воспитываемой" ими молодежи.

Для демонстрации полнейшего разброда в азербайджанской "историографии" обратим внимание на ее критику, высказанную авторами книги "Освещение общей истории России и народов постсоветских стран в школьных учебниках истории новых независимых государств" (М., 2009, далее: ООИР). "В соответствии с распоряжением президента РФ были проанализированы 187 школьных учебников и учебных пособий 12 стран бывшего Советского Союза… За исключением Белоруссии и Армении, все остальные страны пошли по пути преподавания подрастающему поколению националистической трактовки истории, основанной на мифах о древности своего народа, о высокой культурной миссии предков и о "заклятом враге". … Обоснование древности национальной истории доходит до анекдотических размеров… Предки азербайджанцев объявляются современниками шумеров. Однако шумеры, по убеждению мировой науки, не были тюркоязычны. Авторы учебника не могут этого не знать, но тем не менее связь своих предков с шумерами подчеркивают: "Первые письменные свидетельства о племенах древнего Азербайджана даны в шумерских эпосах и клинописях" (Алиев В., Юсифов Ю. и др., История Азербайджана. Уч. для 6-го кл. - Баку, 2002, с. 55). "В VII — VI тыс. до н.э. тюркоязычные племена шумеров переселились в Месопотамию из Центральной Азии и подножия Алтайских гор", "Азербайджан считается одним из первых мест обитания древних тюрков…" (Алиев В., Бабаев И. и др., История древнего мира. Уч. для 6-го кл.. - Баку, 2007, с. 59, 113)…

Провозглашение "древних азербайджанцев" современниками шумеров призвано обосновать тезис: "Современная Армения возникла на территории древнего Западного Азербайджана" (там же, с.6)". По поводу сфальсифицированной "концепции" "этногенеза" "азербайджанцев" авторы ООИР далее пишут: "Часть историков советских времен утверждала, что этногенез азербайджанцев происходил изначально на тюркской основе с участием ирано-кавказоязычных племен… Другая группа ученых говорила, что предки азербайджанцев в разные периоды могли говорить на различных языках, при этом не меняясь этнически… Обе концепции… механически объединены в одну. Единственный недостаток этой поистине гениальной схемы - она насквозь антинаучна..." (ООИР, с. 5, 24-27). Если бы Мехтиев был учеником 6-го класса, то можно было бы с уверенностью сказать, что "образ врага" ему впрыскивали посредством этих зомбирующих "учебников", однако его возрастная категория, чины и звания подсказывают, что именно он является одним из санкционирующих издания апологетов агитпропа Азербайджана.

Радикальное смещение вектора с восточного направления на западное в вопросе поисков "родины" своих кочевых тюрко-огузских предков может вызвать коллапс в подсознании новоявленных псевдонаучных мастодонтов. Алиевскиe горе-теоретики пантюркизма, желая перехватить у "старшего брата" неоосманскую "инициативу" "Кавказской платформы", уходящую своими корнями в годы совершения Турцией преступления против человечества и цивилизации - Геноцида армян, стремятся поднять еще выше традиционную планку лжи, установленную, к примеру, пресловутым Мурадом Аджи, чьи "теории" в свое время остроумно заклеймил Дм. Олейников: "Есть три основных способа стать выше ростом. Первый – попытаться подрасти, второй – начать носить обувь на высоком каблуке, третий – укоротить окружающих (кому – ноги, а кому - голову)… Мурад Аджи никогда не пользуется первым способом, третьим - часто" (В.Володихин, О Елисеева, Д.Олейников, "История на продажу. Тупики псевдоисторической мысли". - М., 2005, с. 230). Мурад Аджи в своей "трилогии", размахивая пантюркистским ятаганом лжи, растаптывает историю разных народов, в том числе и армянского (см. Э.Даниелян. В джунглях пантюркистского мракобесия. - "Голос Армении", 12 апреля 2007). Видимо, Мехтиев нахватался маразматических фантазий алтаецентриста Мурада Аджи ("С Алтая вышли легендарные арии… слово "арий" созвучно с древнетюркским "арыг"… На Среднем Востоке Алтай называли "Эдемом" – Раем земным, а тюрок "благородными ариями"… Буддизм, зороастризм, иудаизм – ветви тюркской веры" (см. "Тюрки и мир: сокровенная история", с. 23, 33).
Цинично отрицая организованные преступными азербайджанскими властями акты геноцида армян в Сумгаите, Баку и Кировабаде (арм. Гандзак) и пытаясь опорочить президента РА, Мехтиев извращает смысл его выступления и содержащихся в нем мыслей, демонстрируя при этом всю немощность своей аргументации: "Директивы об исключительности арийской расы давались немецким ученым и лидерами Третьего рейха. К чему привели разговоры о превосходстве одной нации над другими, древности и чистокровности одних и пришлости и смешанности других, всем хорошо известно". Между тем президент РА Серж Саргсян не говорил ни об "исключительности арийской расы", ни о "превосходстве одной нации над другими", а четко и ясно информировал собравшихся: "Большая научная группа генетиков и лингвистов, в которой нет ни одного армянина, осуществила сложное и длительное исследование. По последним результатам, армянский язык имеет по меньшей мере 8-тысячелетнюю историю. Это означает, что мы как нация существуем как минимум 8 тысяч лет".
В тщетных потугах опровергнуть содержание слов президента РА Мехтиев, которому непостижима какая-либо весовая категория в науке, предпринимает попытку "критики" целой научной области, в которой абсолютно ничего не смыслит и в этой связи безответственно заявляет: "Надо признать, что со времен лысенковских гонений на генетику мировая наука не обогащалась таким сенсационным открытием, как способность генетики установить возраст того или иного языка". Проводимая против группы генетиков в СССР с середины 1930-х гг. в течение почти трех десятилетий политическая кампания, прозванная "лысенковщиной" (по имени возглавлявшего ее Т.Д.Лысенко, исполнявшего директивы Сталина), отрицала классическую генетику (вейсманизм– морганизм– менделизм), объявленную вне закона как "реакционную буржуазную лженауку". Очевидно, что Мехтиев, обремененный атавистическими представлениями времени сталинско-бериевского воинствующего мракобесия, отрицает как развитие генетики в ее связи с гуманитарными науками, так и теорию генетического родства языков. Вопреки общепринятым принципам риторики и этики научной дискуссии, титулованный клеветник вновь скатывается к личным оскорблениям в адрес президента РА и с целью "удревнения истории" "азербайджанского народа" пытается реанимировать фальшивку времен советского "братства народов": сетует по поводу "образа политического лидера, которого заслуживает армянское общество" и, проливая крокодиловы слезы, лицемерно поучает, что этот "достойный руководитель" нужен армянскому народу, "который жил бок о бок с азербайджанским на протяжении веков и которому суждено и дальше с ним соседствовать".
Сплошной маразм Мехтиева зиждется на лжи об "азербайджанском народе", якобы на протяжении веков жившем рядом с армянским народом. В больном воображении "академика" десятилетия предстают столетиями, ибо, согласно "исчислению на 1/I 1925г., в национальном составе жителей Азербайджанской ССР" упоминаются "тюрки (1.241.758), армяне (295.263, в том числе по Нагорному Карабаху 142.470), русские (173.423), лезгины (109.332)" и т.д. (Большая Советская Энциклопедия, т.I. М., 1926, с. 641). В СССР официально термин "азербайджанцы" (фальсифицировано) появился лишь с конца 1930/40х гг. (БСЭ, т.1, изд.2, М., 1949, с. 440), т.е. спустя два-три десятилетия после того, как во второй половине 1918 года название "Азербайджан" в пантюркистских целях (чтобы в перспективе аннексировать также и территорию древней Атропатены, в армянских источниках Атрпатакан, на северо-западе Ирана) было нагло украдено у Иранского Азербайджана, что тут же вызвало протест официальных кругов Ирана.

Что имел в виду президент РА, когда говорил о генетике и лингвистике? В азербайджанских "академических" кругах нефтедолларовый угар настолько притупил восприятие нового в науке, что Мехтиеву, как следует из его убогих рассуждений на уровне задворок 1930-х гг., не дано понять, что речь идет о лингвистике в сфере генетических исследований.

Между тем при действительно академическом знании предмета ясно, что президент РА имел в виду научную теорию о родственной связи языков, а вовсе не "исключительность расы". В сравнительном языкознании посредством метода лингвистического анализа определено, что "языки, которые друг с другом имеют генетические связи, принадлежат к одной и той же лингвистической группе, известной как языковая семья или семья языков". Два языка считаются генетически родственными, если один из них происходит от другого. Понятие языковой семьи привносит понятие исторического генетического предка языков. Тем самым "языки, как гены, обладают существенной информацией о человеческой истории" (Pagel M. Maximum likelihood models for glottochronology and for reconstructing linguistic phylogenies. In time depth in historical linguistics (Renfrew C., McMahon A. L. Trask eds), Cambridge: The McDonald Institute for Archaeological Research, 2000, p. 189–207).
Филогенетика – область биологической систематики, занятой идентификацией и прояснением эволюционных взаимоотношений среди разных видов жизни на Земле, а филогенетическая лингвистика является культурологическим подходом к решению вопроса о происхождении языка, т.е. проблемы, связанные с происхождением языка, решаются вместе с вопросом о происхождении культуры в целом (В.П.Даниленко, Общее языкознание. - Иркутск, 2003, с. 23-25). Филогенетическая единица в биологии означает родовой таксон, т.е. включаемые в него виды происходят от общего предка, а в лингвистике - совокупность языков, образованную от общего предка. Тем самым языковые семьи определяются как филогенетические единицы, описываемые как ветви языка. Посредством аналогии между эволюционными таксономиями в биологии и лингвистике выяснилось, что разграничение понятий "генетический" и "генеалогический", как это делается в биологии, полезно и в лингвистике, где генетический анализ включает связанный с установлением регулярных соответствий аспект сравнительно-исторического изучения языков, а генеалогия – общую историю языков (В.А. Виноградов. Функционально-типологические критерии в генеалогической классификации языков. - В кн.: Теоретические основы классификации языков. Проблемы родства, М., 1982, с.260). Таким образом, родословное древо – продукт генетического анализа, а генеалогическая классификация – отражение "общей истории языков" (В.И.Беликов, Языковые контакты и генеалогическая классификация, - "Вопросы языкознания", М., 2009, N 1, с.49-68).
Исследованиями в области сравнительного языкознания установлено, что армянский язык является отдельной ветвью индоевропейской семьи языков (A.Meillet. Esquisse d’une grammaire compare de l’armйnien classique, Vienne, 1903, p. XI. Second ed., 1936, p.9, Г.Б.Джаукян, История армянского языка. Дописьменный период, Е., 1987, с. 31-32 (на арм. яз.), D.Nettle, L.Harriss. Genetic and Linguistic Affinities between Human Populations in Eurasia and West Africa. - Human Biology, Michigan, June 2003, v. 75, N. 3, pp. 333).

Кого имел в виду президент РА, когда говорил о большой научной группе генетиков и лингвистов? Прежде всего ученых тех научных центров мира, где ныне проводятся исследования по применению генетических методов в сфере гуманитарных наук, в частности, в области лингвистики. К примеру, методами генетической лингвистики изучаются проблемы как глубокой древности [Chen, J., R.R. Sokal & M. Ruuhlen.Worldwide analysis of genetic and linguistic relationships of human populations, Human Biology 67, (1995), Semoni O. et al. The genetic legacy of Paleolithic Homo sapiens in extant Europeans: a Y chromosome perspective. Science 290, 1155–1159 (2000), Chikhi L., Nichols, R. A., Barbujani, G. & Beaumont, M. A. Y genetic data support the Neolithic Demic Diffusion Model. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 99, 11008–11013 (2002), J.H.Greenberg. Genetic Linguistics: Essays on Theory and Method, Oxford Univ. Press., USA, 2005], так и более поздних эпох.

На круглом столе "Генетика – мост между естественными и гуманитарными науками", состоявшемся в Москве в рамках V съезда Вавиловского общества генетиков и селекционеров (М., 21-27.06.2009), был обсужден доклад Е.В. Балановской и О.П.Балановского, которые привели десяток примеров, иллюстрирующих реальность моста между генетикой и гуманитарными науками (например, на основе изучения генофонда). Первой опорой этого моста докладчики считают повышение надежности данных самой генетики: "Улучшение выборок по Европе в три раза повысило надежность моста с лингвистикой, а улучшение качества генотипирования позволило вернее интерпретировать историю армянского генофонда". В исследованиях по генетическому изучению происхождения индоевропейской общности посредством использования вычислительных методов, полученных из эволюционной биологии, достигнуты новейшие результаты в области анализа лингвистических данных. Как отмечают Р.Грей и К.Аткинсон (Gray R. D., Atkinson Q. D. Language-tree Divergence Times Support the Anatolian Theory of Indo-European Origin, Nature, vol. 426, 2003, pp. 435-438 NATURE, vol. 426, 2003, p. 435-438), анализ матриксов 87 языков с 2449 лексическими единицами выявил приблизительный возрастной диапазон для начальной индоевропейской дивергенции между VIII-VI тысячелетиями до н.э.

Президент РА говорил о результатах новейших исследований, свидетельствующих, что армянский язык имеет по меньшей мере 8-тысячелетнюю историю. Тем самым корни армянской национальной истории определяются такой же хронологической глубиной. Это сообщение, сделанное на основе исследований зарубежных специалистов в области генетической лингвистики с применением вычислительных методов, как видно, явилось шоком для интеллектуально недоразвитых "академиков" наподобие Мехтиева.

Результаты каких вычислений имел в виду президент РА? Историческая лингвистика традиционно использует сравнительный метод для построения древ языковой семьи, однако он не может обеспечить вычисления абсолютной даты. Альтернативным методом анализа является глоттохронология. В настоящее время прогресс в вычислительных филогенетических методах, как отмечают Р.Грей и К.Аткинсон, обеспечивает возможное решение основных проблем глоттохронологии.

Согласно новейшим исследованиям в области сравнительного языкознания, генетической лингвистки, археологии, антропологии, исторической географии, индоевропейская прародина включала Армянское нагорье (колыбель армянского народа), восточную Малую Азию и Северную Месопотамию. Вместе с тем необходимо отметить, что в этой связи неверное использование терминов "Восточная Анатолия" и "Южный Кавказ" (Т.В.Гамкрелидзе, Вяч.Вс.Иванов. Индоевропейский язык и индоевропейцы. Тбилиси, 1984, с.895) - вместо западной и восточной частей Армянского нагорья - искажает топонимическую терминологию при определении и классификации лингво-археологического материала. Ведь в действительности Кавказ со всеми своими частями (северной, южной, восточной и западной) и предгорьями расположен к северу и востоку от р.Куры и Армянского нагорья, а Анатолия со всеми своими частями (северной, южной, восточной и западной) находится в пределах Малой Азии, к западу от Армянского нагорья (The Encyclopedia of World History. 6th edition, Boston, New York, 2001, p. 37, 39). С этих научных позиций подходя к современным исследованиям, проводимым на основе данных археологии и индоевропейского языкознания, можно констатировать, что материалы, приводимые под термином "Анатолия" или "анатолийский", фальсифицируются в турецких и некоторых зарубежных изданиях, исходя из политических интересов, вместо западной части Армянского нагорья, захваченной Турцией, используют сфабрикованный термин "Восточная Анатолия" (известно, что в случае хотя бы намека на название Армянское нагорье любой иностранный археолог может быть лишен турецкими властями возможности участвовать в раскопках, проводимых в Западной Армении).

Время начальной индоевропейской дивергенции Р.Грей и К.Аткинсон, в отличие от Т.В.Гамкрелидзе и Вяч.Вс.Иванова (согласно их теории, не позднее V-IV тыс. до н.э. - период существования общеиндоевропейской языковой системы, начало ее распада - конец IV тыс. до н.э., а с III тыс. до н.э. произошли выделение и распад греко-армянско-арийского диалектного единства), соотносят с данными, полученными радокарбонарным методом о распространении земледелия через Малую Азию в Европу 8,000–9,500 лет назад. Хеттская ветвь отделилась от прото-индоевропейской ок. VII тыс. до н.э., тохарская, греческая и армянская ветви отделились ок. VI тыс. до н.э., а остальные главные группы сформировались в IV тыс. до н.э.. В археологии термином "Золотой треугольник" отмечается ареал неолитической культуры Передней Азии (XI-VII тыс. до н.э.) в пределах той территории (Kozlowski S.K., Aurenche O. Territories, Boundaries and Cultures in the Neolithic Near East, BAR International Series 1362, Oxford, 2005, p. 80-82), которая, при правильном использовании историко-географической терминологии, включает юго-восток Малой Азии, запад Армянского нагорья и прилегающую территорию. В вышеупомянутом докладе Е.В.Балановской и О.П.Балановского представлена карта: "Европа, 8000 лет назад. Неолит Европы: палеоДНК древних популяций". На этой карте красными стрелками показано направление распространения земледелия с Армянского нагорья через Малую Азию в Европу в неолите.
О высоком уровне неолитической и энеолитической культуры Армении, известной как центр зарождения земледелия и металлургии и, в целом, колыбель цивилизации (D.M.Lang, Armenia Cradle of Civilization, London, 1970), свидетельствуют археологические памятники Айрарата, Алдзника, Сасуна, Сюника-Зангезура и др. областей Армянского нагорья и его предгорья. На основе исследования антропологического типа армян европейскими учеными был введен в науку термин арменоид, ибо с древнейших времен Армения является очаговым ареалом его распространения в Передней Азии (Luschan F. The Early Inhabitants of Western Asia, Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, vol. 41, London, 1911, p. 228, 240-244; Бунак В. В. Crania Armenica. Исследование по антропологии Передней Азии (Труды Антропологического НИИ при I МГУ, вып. II, т. XVI, вып. 1-2, М., 1927, с. 7).

Следуя традициям лысенковщины, Мехтиев стремится стяжать лавры гонителя комплексного развития разных областей науки и, в частности, генетики, лингвистики и археологии. Однако, вопреки потугам азербайджанских оборотней-антигенетиков, исследования в области генетики как моста между естественными и гуманитарными науками идут широкой поступью и уже делаются разработки по решению проблем глоттохронологии посредством вычислительных методов. Именно о последних результатах, полученных в этой области науки, говорил президент РА Серж Саргсян на встрече с журналистами армянской Диаспоры в Горисе.

Эдуард Л.ДАНИЕЛЯН, доктор исторических наук, зав.отделом истории древних веков Института истории НАН РА

«Два» - Davanord и Aharon

«Мейе мне друг, но истина дороже.»

            Показательным примером ошибочного подхода к армянскому языку, представляется мне работа Антуана Мейе, относящаяся к армянскому числу erku  (два).

            Как видно из всего, задолго до написания статьи, для Мейе вопрос о происхождении erku от общего индо-европейского корня *dwō, duwō (вед.du(v)ā, зенд.d(u)vā,  греч.δύω, δύο, др.слав.dŭva, лат.duo), был вопросом решенным. Это ясно с первых же строк – «Если бы мы подозревали, что арм.erku, не происходит от *dwō…[U1] .».

            Мы не будем приводить здесь весь перечень аргументов, приводимых Мейе  в споре с профессорами Педерсоном и Бругменом относительно того,  является ли r (в erku) следом межзубного произношения dw   (в *dwō) при протетическом –e- или же нет, нам достаточно и того, что у спорящих сторон нет ни тени сомнения в принадлежности erku (при обязательном  знаке <) , именно к этому индо-европейскому *dwō. Приведем лишь заключительные строки статьи: «При крайне легком трепетании армянского r, нет ничего удивительного в том, что сохранился зубный звук в *dwo. Из чего следует, что нельзя сказать, что er в erku необъяснимо, как это считает проф.Бругман, просто мы здесь имеем интересное и своеобразное развитие согласной группы *dw в начале слова. Начинающаяся с глухой  индо-европейская группа *tw не имеет следов *r. Из этого следует, что перемещение согласных произошло в армянском в то время, когда *w уже стремилось стать *gw…[U2] » . Это положение неизменно до сих пор *duōu > erku[U3] .

            Можно понять Мейе и спорящих с ним коллег, но меня удручает мера той «экономии внимания», которую позволили себе ак. Джаукян и его армянские коллеги.

            В армянском языке есть слово, которое не только вписывается в этот индо-европейский ряд, но и становится во главу этого ряда. Это слово davan, которое синкопично и обозначает «идеология, убеждения, вероисповедание, религия», но вместе с тем и «последователь, идущий за..», и это значение легко определить в слове davanord «последователь» < арм.арх.davan ( также для davanel «cледовать» в метафизическом понимании), ayladavan «инакомыслящий», но и «последователь иного» и т.д.

            Каждая религия или идеология имеет своего лидера, что в армянском обозначается посредством arajnord от araji «первый, первичный». Его последователь, то есть второй за ним, называется davanord «последователь, вторичный», далее errord «третий,третичный», čorrord «четвертый» и т.д, то есть речь идет о порядковой нумерации. Вот именно от этого армянского davan и происходят все остальные индоевропейские двойки, поскольку именно в армянском davan, и нигде более, помимо значения «второй» существует и иная смысловая составляющая, а erku к этому индоевропейскому ряду не имеет совершенно никакого отношения. Что и требовалось доказать. Следовательно: Если не верно A1, то неверно и вытекающее из него A∞, а вместе с тем и все парралельные с ним модели.

            Современное произношение erkrord «второй», а не davanord - результат известной нам практики выдавливания слов, имеющей прямое отношение к философии языческого периода, которая существовала в период раннего христианства. Существование этой практики, хотя и не было объяснено, но было замечено самим Антуаном Мейе; «Форма арм. ustr оставляет такое впечатление, что она, эта форма, искусственна и подменяла более древнюю форму, которой старались избежать[U4] »

            Об Избежании в его более радикальных проявлениях и причинности мы еще успеем подробно поговорить в последующих главах.

            В заключение можно вспомнить, что в древнееврейском языке известна группа имен прилагательных с суфиксом –ôn, обозначающих взаимное положение в пространстве, а иногда и во времени.

Среди этих прилагательных очень любопытно присутствие ahărôn «задний, поздний последний». Согласно утверждению Газова-Гинзберга, др.евр. ahărôn должен соответствовать арамейскому uh(ô)ran, oh(ô)ran «другой,следующий»[U5] , то есть именно тому значению, которое мы наблюдаем в арм.davanord.

Полагаю, не требует доказательств, что приведенное здесь др.евр. прилагательное ahărôn имеет непосредственное отношение к имени последователя и сподвижника Моисея Аарона(אַהֲרֹן).

 [U1]Антуан Мейе «Арменоведческие исследования» Ереван-1978.на арм.яз. с.173

 [U2]Антуан Мейе. там же

 [U3]Джаукян. «История Армянского Языка.Дописьменный период» Ереван-1987 на арм.яз.стр.119

 [U4]Антуан Мейе.там же с.186 или же  см. Le nom du «fils», MSL, т.21,1918, стр.45-48

 [U5]А.М.Газов-Гинзберг «Символизм прасемитской флексии» Москва-1974

лиды - лидогенерация - leadogen.ru

ՀԱՅԵՐԻ ԵՐԴՈՒՄԸ ԾԻԾԵՌՆԱԿԱԲԵՐԴՈՒՄ

-Երդվի՛ր,

Որ մինչ նախնյացդ հողին հանձնելը,

Հուշն իրենց կերոն չես թողնի հանգչի:

-Երդվում եմ...

-Երդվի՛ր,

Որ ալ արյանդ վերջին կաթիլը,

Կտաս հանց մեռոն հողիդ, երբ կանչի:

-Երդվում եմ...

-Երդվի՛ր,

Որ մինչ հայրերիդ հողն ազատելը,

Ո՛չ հանգիստ, ո՛չ քուն դու չես ճանաչի:

-Երդվում եմ...

-Երդվի՛ր,

Որ հզոր երկիր նորից կերտելը,

Հսկելն օրնիբուն պարտքն է քո աջի:

-Երդվում եմ...

-Երդվի՛ր,

Որ սուրբ օջախիդ ծուխը պահելը,

Պահպանելն արթուն լոյսն է քո աչի:

-Երդվում եմ...

-Երդվի՛ր,

Որ նոր սերնդիդ Արի կրթելը,

Մեծացնելն անթույն լույսն է քո աճի:

-Երդվում եմ...

-Երդվի՛ր...

-Երդվում եմ

Արևով արյան, որ տերն եմ Հայ Տան`

Կամքով իմ խղճի, սրտովն Արարչի:

-ԵՐԴՎՈւՄ ԵՆՔ...

ԱՐԱՐԱՏՅԱՆ ՀԱՐԹԱՎԱՅՐԻ ՊԵՐՃԱՆՔԸ

Որդան կարմիրը պատկանում է ծծող միջատների, կոկցիդների ենթակարգի հսկա որդանների ընտանիքին։ Կոկցիդների բոլոր ներկայացուցիչների էգերն անթև են, իսկ արուները՝ մեծ մասամբ թևավոր։ Հայկական որդան կարմիրը հայտնի ներկատու միջատներից ամենախոշորն է (էգի երկարությունը մինչև 12 մմ է)։ Արուն մի քանի անգամ փոքր է էգից, նման է ճանճակի։ Որդան կարմիրը ձվադրվում է հողում, ձվերը մնում են այնտեղ 7,5— 8 ամիս։ Ապրլ ամսին ձվերից դուրս եկած թրթուռները սնվում են որդան խոտի կամ սեզի և եղեգի ստորգետնյա ցողուններով ու արմատներով։ Սեպտեմբեր ամսին, վաղ առավոտյան բեղմնավորման համար էգերը և արուները դուրս են գալիս հողի երեսը և մնում այնտեղ մինչև 10,5—11-ը, որից հետո արուները սատկում են, իսկ էգերը կրկին մտնում են հողի տակ և սկսում ձվադրումը։ Դա տևում է մեկ ու կես ամիս։ Այսպիսով՝ որդան կարմիրը տարեկան տալիս է մեկ սերունդ։ Որդանները բացառապես ապրում են աղուտներում, որդան կարմիրը հին Հայաստանի էնդեմիկ (տեղական) միջատն է։ Ըստ պատմական աղբյուրների՝ այն Հայաստանում հայտնի է եղել Արաքս գետի միջին հոսանքի ուղղությամբ՝ Արարատյան հարթավայրի աղուտներում, Նախիջևանի Շարուրի դաշտում, Ուրմիա լճի շրջաններում (Խոյ, Սալմաստ), Սուրմալուի գավառի Մարանդ գյուղի մոտակայքում, Կարա-Սու գետի ափամերձ շրջանում, Էրզրումի մերձակա աղուտներում։
Նկատի ունենալով սովետական ժամանակաշրջանում մելիորատիվ աշխատանքների տարածումը, այգիների տնկումը, որդան կարմիրի բնական տարածման վայրերը զգալիորեն կրճատվել են։
1970 թ. սեպտեմբերին տողերիս հեղինակը ԳԱ կենդանաբանության ինստիտուտի օգնությամբ արշավախումբ կազմակերպեց Մասիսի շրջանի Սարվանլար գյուղի շրջակա աղուտները, որտեղ նորից արձանագրվեց միջատի գոյությունը։ Այնուհետև 1971 թվականին մանրամասն ուսումնասիրություններ կատարվեցին Արարատյան հարթավայրի 1100 հեկտար անօգտագործելի (ջրարբիացումից հետո) աղուտներում։
Կատարված աշխատանքների հետևանքով պարզվեց, որ որդան կարմիրը բավականաչափ տարածված է Արաքս գետի ձախ ափի երկայնքով տեղադրված Հոկտեմբերյանի, Էջմիածնի, Մասիսի, Արարատի շրջանների 26 բնակավայրերի շրջակա աղուտներում։
Որդան կարմիրը հայտնի է եղել վաղնջական ժամանակներից։ Մ. թ. ա. 714 թ. Սարգոն 2-րդ թագավորը, Խալդ Աստծո Մուսասիրում գտնվող հռչակավոր ամրոցը գրավելուց հետո, Ասուր Աստծուն հղած իր հաղթական հաղորդման մեջ իբրև պատերազմական ավար նշում է նաև Արարատի նշանավոր կարմիր ներկով ներկված հյուսվածքներ։
Մ. թ .ա. 3—1 դարերի հունական, հռոմեական պատմիչների վկայությամբ որդան կարմիրը համարվել է ամենագեղեցիկ ներկը, որով ներկում էին թագավորական զգեստներ, գործվածքներ, գորգեր, նաև ձեռագրեր։ Որդան կարմիրի մասին գրել են հայ պատմիչներ Ղազար Փարպեցին և Մովսես Խորենացին, հետագայում՝ Ղևոնդ Ալիշանը։ Ըստ Հ. Մանանդյանի՝ 9-րդ դարից սկսած՝ արաբական պատմիչները Հայաստանի մայրաքաղաք Արտաշատը անվանել են որդան կարմիր ներկի քաղաք։ Մանրանկարչության մեջ, շնորհիվ բարձր լուսակայունության, որդանով կատարված նկարները ցայսօր հմայում են իրենց պայծառությամբ։ Դրանց շարքում առանձնացնամ են Թորոս Ռոսլինի կատարելության հասնող մանրանկարները։
Հետագայում, 16-րդ դարում կակտուսների վրա ապրող մեքսիկական որդանը համաշխարհային շուկայից հայկական որդանին դուրս մղեց։ Այնուհետև որդան կարմիրի տարածման շրջաններում էթնիկական փոփոխության հետևանքով, երբ վերաբնակվեցին քոչվոր անասնապահ ցեղերը և Արաքսի զույգ ափերը դարձան արոտավայրեր, հայերը աստիճանաբար տեղափոխվեցին Այրարատի նահանգի նախալեռնային և լեռնային գոտիները։ Դա ևս պատճառ հանդիսացավ, որ ժամանակի ընթացքում մոռացվի որդան կարմիրի արտադրությունը։ Սակայն հայկական որոշ վայրերում պահպանվեցին մանրանկարչության մեջ օգտագործվող ներկի պատրաստման եղանակները։ Տեղին է նշել 19-րդ դարի սկզբին որդան կարմիրով զբաղվող էջմիածնի Մայր տաճարի եպիսկոպոս, Երևանցի, Սահակ Ծաղկարարին (1780— 1858)։ Ծաղկարարը իր ժամանակի լավագույն մասնագետն է եղել։ Նա գրել է «Բազմավեպ ձեռագիր հիշատակարանը», որտեղ պատմում է իր կեսդարյա կյանքը Էջմիածնում (Մատենադարան N 6247, 9020, 6246 և 6243)։
Սահակ Ծաղկարարը միջատին սպանելու և ներկ ստանալու ուղղությամբ բազմաթիվ փորձեր է արել, քանի որ ինչպես պարզվել է որդան կարմրին մեռցնելու եղանակից շատ բանով է կախված ներկի որակը։ Սառը և տաք քացախաթթվի, կրի փոշու, մաքուր կրաջրի, գինու, ծծմբական անհիդրիդի հետ փորձեր կատարելուց հետո, ի վերջո միայն պոտաշի լուծույթը գինու հետ հանգեցրին բավարար արդյունքի։ Ապա սկսվում են ներկ պատրաստելու փորձերը՝ երեք եղանակով։ Պահպանվել է Անդրկովկասի կառավարչի դիվանատան արխիվային ֆոնդը, որտեղ Ծաղկարարի գրությունն է՝ հայերեն բնագիրը և ռուսերեն թարգմանությունը, որդան կարմիրը մեռցնելու և ներկ պատրաստելու վերաբերյալ։
Ծաղկարարը խնդրում է իր աշխատանքի արդյունքը հայտնել ուր որ պետք է, հուսալով արժանի լինել ռուսաց կայսրին և հայոց թագավորին։ Այս նամակի արդյունքը լինում է այն, որ Վրաստանի կառավարչապետ բարոն Դ. Վ. Ռոզենը հատուկ սկսում է զբաղվել այդ հարցով։ Նա Հայաստանից դուրս է գրում որդան կարմիրի նմուշներ և ներկը։ Դա առիթ է հանդիսանում, որ Կայսերական Ակադեմիան 1830–ական թվականներին որդանը տեղում ուսումնասիրելու նպատակով Հայաստան է գործուղում ակադեմիկոս Համելին, որն այդ նյութերի հիման վրա 1835 թ. գրում է իր հայտնի աշխատությունը Արարատյան որդանի մասին՝ ռուսերեն և գերմաներեն լեզուներով։
Սահակ Ծաղկարարը իր պատրաստած ներկով նկարազարդում է 4 կտավ թաշկինակ՝ որդանի տարածման վայրերը՝ «… Թաշկինակի եզերքը եղել է ծաղկավետ հաշյա, մեջն էլ Մասիս լեռն իր դաշտով, որի ձյունապատ գլխին Նոյի տապանը, աղեղնաձև ծիածանը, բժշկարար սուրբ աղբյուրը, նրա ստորոտը, Արաքս մեծ գետը, նրա այս ու այն կողմը, խոր Վիրապը իր լեռնանման բլուրներով հանդերձ և այս ու այն կողմերի շրջապատը և Սև ջուրը, ամեն տեղ լիքն է։ Այդ թաշկինակներից մեկը նա նվիրում է կաթողիկոսին, ապա Ներսես սրբազանին, Հնդկաստանի առաջնորդին, այնուհետև՝ գեներալ Բեյբութովին…», որը շնորհակալությամբ ընդունեց թաշկինակը և համարում է, որ դա իրեն նվիրել է Երևանը և Սուրբ Աթոռը, դրա համար նրան բարերար եմ համարում, որ ընդունեց իմ խնդրանքը, որպեսզի մատուցի որդանի տեխնիկան, նրա հետ միասին որդերը և ձվերը՝ Ռոզենին։
Սահակ Ծաղկարարը իր ծառայությունների համար 1834 թ. ռուսական կառավարությունից նվեր է ստանում մեղեսիիկե ականակուռ մատանի, ապա 1839 թ. կայսրը նրան տարեկան 200 ռ. ցմահ թոշակ է նշանակում։ Ծաղկարարի պատրաստած ներկի կիրառումը սահմանափակվում էր նկարչության և կաթողիկոսական կնիքի համար։
Միքայել Նալբանդյանը մեծ նշանակություն էր տալիս Ծաղկարարի գիտելիքներին, հատկապես ներկի պատրաստման գործում։ Հայտնի է, որ նա 1863 թ. բանտից եղբորը՝ Ղուկասին նամակով խորհուրդ է տալիս ուշադրություն դարձնել Արաքսի հովտում գտնվող «որդերի» վրա։ Սահակ Ծաղկարարի մահից հետո գերեզման իջավ ներկ պատրաստելու եղանակը։ Մինչդեռ ըստ Նալբանդյանի, եթե մատչելի լեզվով գրվեր որդերի մասին, Արարատյան դաշտի շինականները դրանից մեծ օգուտ կքաղեին։
20-րդ դարում քիմիայի զարգացմանը զուգընթաց բնական ներկերը փոխարինվեցին էժանագին անիլիննային ներկերով։ Արդյունաբերությունը սակայն մեծ կարիք է զգում բնական կարմիրի, որը ի հակակշիռ քիմիականի խիստ լուսակայուն է և միանգամայն անվնաս սննդարդյունաբերության մեջ օգտագործելու համար։
Ներմուծվող թանկարժեք մեքսիկական ներկին փոխարինող գտնելու համար 1929 թվականին, սովետական կառավարության նախաձեռնությամբ, հայկական որդանը արտադրության մեջ օգտագործելու նպատակով Մոսկվայի պետհամալսարանից գործուղվում է արշավախումբ՝ Արարատյան դաշտում հետազոտություններ կատարելու համար։ Արշավախամբը ղեկավարում էր Ռ. Կուզինը, որին տեղում մեծ աջակցություն էր ցույց տալիս անվանի միջատաբան Մամիկոն Մակարյանը։ Չնայած արշավախմբի երեք տարվա աշխատանքներին, շատ հարցեր մնացին անավարտ և չլուսաբանված։
1971 թ. ՀՍՍՀ գիտությունների ակադեմիայի կենդանաբանության ինստիտուտը ձեռնամուխ եղավ մանրամասն ուսումնասիրություններ կատարելու (լաբորատորիայի վարիչը տողերիս հեղինակն էր, ապա՝ Ռ. Սարկիսովը)։ Պարզվեց որդան կարմիրի տարածվածությանը, պաշարները, ճշտվեց զարգացման ցիկլը և շատ այլ հարցեր, որոնք կնպաստեն որդանն օգտագործել որպես արդյունաբերական հումք։

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՒԱՆԴԱԿԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ

 Հայկական Բարձրաւանդակը Խաղաղականից մինչեւ Ատլանտեան Ովկիանիոս երկարող եւ ասիական ու եւրացամաքամասերի կենտրոնական մարզերն ընդգրկող «Մեծ Սարահարթ»-ի իւրաբնոյթ մի հանգոյցն է: 

    Գէոսոֆիական, աշխարհագրական եւ մարդաբանական տեսակէտներով, հսկայ այս սարահարթը ճակատագրական իր կնիքն է դրել բովանդակ աշխարհի բնութեան եւ պատմութեան վրայ: 

    Դա է մեր մոլորակի երկրաբանական դինամիկայի ամենահուժկու մարզը - հրաբխային ցնցումների, երկրաշարժերի մեծ գիծը: 

    Դա է Հին Աշխարհի «այրեցեալ» եւ «սառուցեալ» գօտիների բնական բաժանիչը, դա է ընդհանուր իմաստով ինքը` «բարեխառն» գօտին: 

    Դա է բնական օրրանը սպիտակ ցեղի: Դա է ընդհանուր կերպով իրարից բաժանում դեղինների եւ սեւերի ցեղաշխարհները: 

    Այս սարահարթում բացառիկ դիրք է գրաւում մեր երկիրը - Հայոց Աշխարհը: 

    Երկրաբանական ուժական տեսակէտով, Հայկական Բարձրաւանդակը Մեծ Սարահարթի կենտրոնական հնոցն է: Նա գտնւում է Մեծ Սարահարթի ծայրամասային հրաբխական երկու մարզերի - Ճաբոնական կղզիների եւ Իսլանդիայի - գրեթէ մէջտեղում: 

    Երկրաբանօրէն` նա աշխարհի ամենաերիտասարդ մի մասն է, որի բնական լինելիութիւնը դեռ շարունակւում է: 

    Աշխարհագրօրէն` նա ընդհանրապէս կենտրոնն է Մեծ Սարահարթի, որի արեւելքից արեւմուտք ձգւող լեռնապատերը ծայրամիտելով ու զօդւելով, կազմում են, իրարից գրեթէ հաւասար հեռաւորութեան վրայ ընկած, լեռնային երեք բաւիղներ - Կարակորում, Արարատ, Մոն-Բլան: 

    Դրանցից ամենամեծը - Հինդուկուշ-Պամիրի Կարակորումը - ունի ցայտուն ասիական բնութիւն եւ իր շուրջը համախմբում է Ասիան: Ամենից փոքրը - ալպեան Մոն-Բլանը - մարմնացնում է Եւրոպայի բնութեան առանձնայատկութիւնները եւ ընդհանրապէս ձեւացնում Եւրոպան: Սրանց մէջտեղում կարկառւում է հայկական Արարատը - բովանդակ աշխարհի ամենամեծ միազանգ կոնը - ուր մեղմանում են Կարակորումի խիստ եւ շեշտւում են Մոն-Բլանի մեղմ բնագծերը: 

    Միւս կողմից` Հայկական Բարձրաւանդակում Մեծ Սարահարթը խաչաձեւում են հիւսիսից հարաւ իջնող ա՛յն լեռները, որոնք որոշում են Եւր-Ասիայի եւ Աֆր-Ասիայի բնութիւնները: 

    Այս իրողութիւնները, շատ տեսակէտներով, կնքում են Արարատի շուրջը տարածւող Հայկական Բարձրաւանդակի բնանկարը, ինչպէս նաեւ պայմանաւորում իրերի տրամաբանութեան ազդեցութիւնը` այստեղ արտայայտութիւն ստացած պատմական հոլովոյթների վրայ: 

    Մեր բարձրաւանդակը ներկայացնում է մի բնամարզ, ուր համադրւելով` անճանաչելի դառնալու աստիճան կերպարանափոխւում են եւ հակադրուելով` սպառւելու աստիճան աղօտւում են զուտ եւրոպական, ասիական կամ Եւր-Ասիական ու Աֆր-Ասիական բնագծերը: 

    Հայաստանն այս բոլորի նկատմամբ ե՛ւ կամուրջ է, ե՛ւ վիհ: Նա ե՛ւ համաձուլում է այս բնագծերը, ե՛ւ դրանք բաժանում իրարից, ե՛ւ տարբերւում դրանցից: 

    Իր այսորակ տրոհական, միացուցիչ եւ անջատական դերն ու դիրքը` Հայաստանը պահում է նաեւ շրջակայ երկրամասերի նկատմամբ: 

    Հայաստան են թափանցում փոքր-ասիական եւ իրանական սարահարթերի եւ միջագետեան ու մերձ-կասպեան հարթաշխարհների որոշ բնագծերը: Մեր հայրենիքը մի մարզ է, ուր ինչպէս Լինչն է նկատում` «միանում են շրջակայ երկիրների բնական իրականութիւնները»: 

    Աշխարհի չորս կողմերից արշաւող այս «իրականութիւններ»-ը մէկ կողմից զիրար խաչաձեւելով կամ միմեանց դէմ մաքառելով երկրին տալիս են խայտանկարային մի պատկեր, միւս կողմից, իրար հակազդելով կամ ենթարկւելով Հայաստանի բնութեան իւրայատուկ քմահաճոյքին` սերտօրէն համաձուլւում են բնականի մի ամբողջականութեան մէջ: 

    Իր բնութեան ներձուլողական վիթխարի կարողականութեան շնորհիւ` մեր երկիրը ինքնարձանանում է իբր հակադիր բազմազանութեանց ներդաշնակումի իւրատիպ մի մարզ: Այս ինքնուրոյն ներդաշնակութիւնը մեր երկրին պարգեւում է ամբողջական ու միացեալ մի նկարագիր: 

    Արդէն իր յարաբերական բարձրութեամբ-500-1000 մետր - փոքր-ասիական եւ իրանական սարահարթների նկատմամբ, իր տանիքակերպ կարկառումով ընդդէմ Միջագետեան եւ մերձկասպեան հարթաստանների` Հայաստանն երկրաբանօրէն, աշխարհագրօրէն, կլիմայով եւ տնտեսապէս խստօրէն զատորոշւում է իր շրջապատից: 

    Մեր Բարձրաւանդակը հրաբխային մեծ կոների եւ հանգոյցների, փարթամօրէն ճիւղաւորւող զուգընթաց լեռնապարերի եւ աշխոյժ տարհովտումի մի աշխարհ է: Նա զուրկ է մեծ հարթավայրերից եւ ջրային ընդարձակ մակերեսներից: Նրա բնանկարը դիմորոշում են չափաւոր մեծութեան բարձրադիր հովիտները, պատշաճաւոր վեհութեան հասնող գագաթները, խոր կիրճերը, մանր լճերի ցանցերը եւ ոչ-հսկայահոս, բայց բազմաթիւ ու կայտառավազ ջրերակները: 

    Երկու բան, յատկապէս, խորհրդաւորում են մեր երկրի բնութիւնը - հրաբխային կոնը եւ աղբիւրը, որոնցից մէկի վեհութիւնը եւ միւսի քաղցրութիւնը միայն Հայաստանում կարելի է տեսնել եւ զգալ: 

    Խտացնելով ասենք.

    ա) Հայկական Բարձրաւանդակը ներկայացնում է Մեծ Սարահարթի երկրաբանական ուժականութեան կենտրոնական մարզը: 

    բ) Նա գտնւում է մի կողմից եւրոպական եւ ասիական բնութիւնները մարմնացնող Ալպերի եւ Պամիրի, միւս կողմից` Աֆր-Ասիան եւ Եւր-Ասիան կերպարանաւորող Եթովպիական Բարձրաւանդակի եւ Ուրալի միջեւ: 

    գ) Իր բնական առանձնայատկութիւններով` նա տարբերւում է աշխարհագրական բոլոր այս միջավայրերից: 

    դ) Արեւելքից արեւմուտք նա իրար է կցում իրանական արիների եւ արմենօիդ-դինարեան-ալպեան ցեղի հայրենիքները, հիւսիսից հարաւ` նա միմեանցից բաժանում է զուտ կովկասեան եւ միջերկրականեան ցեղերի, մանաւանդ մոնգոլների եւ սեմական ժողովուրդների աշխարհները: 

    Այս ասել է.

    ա) Երկրաբանական իմաստով մեր երկիրը հաւասարապէս պատկանում է ե՛ւ Ասիային, ե՛ւ Եւրոպային: 

    բ) Իր բնութեամբ նա ո՛չ զուտ Ասիա է, ո՛չ Եւրոպա, ո՛չ մանաւանդ Աֆր-Ասիա (ուրիշ եզրով` Մերձաւոր Արեւելք), ո՛չ էլ Եւր-Ասիա: 

    գ) Իր աշխարհագրական դիրքով նա սահմանաւորում է Մերձաւոր Արեւելքը, որ սպառւում է Հայկական Տաւրոսի արտաքին պատերի տակ եւ Եւր-Ասիան, որ վերջանում է Հայկական Կովկասի հիւսիսային լանջերի առջեւ: Միւս կողմից նա իրար է զօդում Մեծ Սարահարթի ասիական եւ եւրոպական մասերը, որով` հանդիսանում է այս ցամաքամասերից մէկի ծայրը եւ միւսի` սկիզբը: Աշխարհագրական կոպիտ եւ միակողմանի հասկացողութեամբ միայն Հայաստանը կարելի է դասել ասիական երկրների շարքում: Երկրաչափական ըմբռնումով` նա ընկնում է Եւր-Ասիական եւ Աֆր-Ասիական գծի վրայ, բնութեամբ` նա աւելի Ալպերին է մօտ, քան Պամիրին, աւելի Բալկաններին, քան Իրանական Սարահարթին, Կովկասին, Լիբանանին եւ Միջագետքին: 

    Հայաստանն որոշ իմաստով միայն Ասիա է եւ որոշ` Եւրոպա. իրականում` նա ո՛չ նրան է պատկանում, ո՛չ սրան: Իր բնութեամբ եւ աշխարհագրական դիրքով նա յաւիտենական մի կռւախնձոր է Ասիայի եւ Եւրոպայի միջեւ, բայց նաեւ` բնական անհատականութեան ինքնատիպ մի մարզ, ցցւած ե՛ւ մէկի, ե՛ւ միւսի դէմ: 

    դ) Հայկական բարձրաւանդակի բնիկները չունեն ուղիղ գծի ցեղակցութիւն շրջակայ երկիրների ժողովուրդների հետ: Նման իրենց երկրի բնութեան, նրանք ցեղային մի գծով կապւում են Եւրոպային, միւսով` իրանական արիներին: Հայերը ցեղակիցներ ունեն, ազգակիցներ չունեն: Իբրեւ ազգութիւն մենք էլ մեր բարձրաւանդակի պէս մնացինք ինքնատիպ անհատականութիւն, Եւրոպայի եւ Ասիայի հակամարտ ազդեցութիւնների միջեւ, մերթ ընդվզեցինք երկուսի դէմ` միաժամանակ, մերթ նրա հետ եղանք, մերթ սրա, բայց ո՛չ մենք յաջողեցինք դրանց ծունկի բերել, ո՛չ էլ դրանցից մէկն ու մէկը կարողացաւ մեզ կլանել: 

    Այդ յաւիտենական պայքարը-պայքար աշխարհագրական իրականութիւնների, պայքար ցեղերի, հոգեբանութիւնների - այսօր ընթանում է մեզ համար աննպաստ պայմաններում:

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՒԱՆԴԱԿԻ ԲՆԱԿԱՆ ՍԱՀՄԱՆՆԵՐԸ

Հայկական Բարձրաւանդակ եւ պատմական Հայաստան - միեւնոյն բաները չեն դրանք: Առաջինը զուտ բնա-աշխարհագրական ըմբռնում է, որով` բնօրէն որոշ ու անփոփոխ, երկրորդը` պատմա-ազգագրական, որով` ենթակայ սեղմումի եւ ընդլայնումի, ինչպէս ինքը` կեանքի յարափոփոխ հոլովոյթը: 

    Անցեալում մեր քաղաքական կեանքն ու ոյժն այնքան անկայուն եւ ելեւէջային են եղել, որ այսօր դժւար է առանց վերապահումի մատնանշել պատմական Հայաստանի սահմանները: Ո՛չ միայն օտարներն են յաճախ քաղաքականապէս մասնատել մեր երկիրը, այլեւ հայոց պետական դրօշը մերթ իր ազդեցութիւնը ծաւալելով (օրկ. Տիգրան Մեծի ժամանակ), մերթ վասալային մանրապետութեանց խորհրդանշան դառնալով (Արշակունիների անկումից յետոյ), մերթ տարագրւելով (Կիլիկեան շրջան), մերթ իսպառ չքանալով` պատճառել է այլազան սահմանագծումներ: Շփոթիչ դեր են խաղում նաեւ հին պատմիչների` հայերի Թրակիայից գալու եւ որոշ մարդա-պատմաբանների` հայոց փոքր-ասիական ծագման տեսութիւնները, որոնցից հետեւացւում է, թէ մեր ազգի նախօրորանը Փոքր Հայքն է: Հները պատմական Հայաստան ասելով` ընդհանրապէս հասկանում են Մեծ Հայքը եւ Փոքր Հայքը: Առաջինը մեր երկիրն ուսումնասիրող գերմանացի գիտնականների «Հայկական Բարձրաւանդակ» անւանած աշխարհագրական միաւորն է, բնական Հայաստանը, որ ըստ մարդաբանական նորագոյն տւեալների, հայ ցեղի եւ ազգութեան կազմաւորման բնական միջավայրն է, այսինքն` հայոց յաւիտենական Հայրենիքը: 

    Բնօրէն սահմանագծւած այս բարձրաւանդակն է Հայոց պատմութեան գլխաւոր թատերավայրը եւ դա է պատկերւում ու զգացւում իբր մեր ամբողջական Հայրենիքը` անկախ ազգագրական պայմաններից եւ ժամանակների քաղաքական սահմանագծումներից: Այս հայրենըմբռնումն արդիւնք է ո՛չ միայն մեր ենթակայական տրամադրութիւնների, այլեւ` բնական գործօնների առարկայական անդրադարձումի-աշխարհագրօրէն ամբողջական երկիրն է պարտադրում օրգանական հայրենասիրութիւն, հայրենիքի յաւիտենական զգացում, հայրենազգացութիւն: Արարատը սրբազան է բոլոր հայերի համար, որովհետեւ դա կենտրոնական բաւիղն է Հայկական Բարձրաւանդակը ձեւացնող լեռների, բնական խորհրդանշանը Հայոց Հայրենիքի ամբողջականութեան: 

    Այսօր, Պարսկաստանն իր թաթարաբնակ Ատրպատականով երկարում է մինչեւ Արարատ: Թուրքիան արդէն ոտքը դրած Արարատեան դաշտում` սպառնալից կերպով սեղմել է խորհրդային «բեկոր-Հայաստան»-ը: Արաքսի ձախ ափի որոշ կէտերում ռուս զինւորն է պահակում: Թուրքիոյ քաղաքական դրօշի տակ` Հայկ. Տաւրոսն ազգագրօրէն ստացել է զուտ քրտական նկարագիր: Հայկական Պարն ու Ծաղկանցն օրըստօրէ մերկանալով քրտութիւնից` նաեւ ազգագրօրէն ստանում են թուրք-թաթարական կերպարան: Հայկական Կովկասի այլեւայլ մասերում աչքի են զարկում թաթարական ազդեցիկ գծեր: Մեծրանցը ե՛ւ քաղաքականապէս, ե՛ւ ազգագրապէս ստացել է թուրքական դրոշմ: Մեր երկիրը կազմող հինգ լեռնագօտիներից չորսը անցել են թուրքերի ձեռքը, մէկը` վիճելի դարձել հայերի եւ թաթարների միջեւ: Թուրքերը տիրում են մեր բարձրաւանդակի տարածութեան 4/5-երորդականին, թաթարները եւ վրացիները` 1/10-երորդականին: Ազգագրօրէն` Հայկական Բարձրաւանդակը հազիւ իր 1/10-երորդականով պահում է հայկական կերպարան: Այս իրողութիւնները, որքան էլ նշանակալից Առաջաւոր Ասիոյ պատմութեան եւ մանաւանդ Հայաստանի, հայ ազգի գոյութեան, լինել-չլինելու կնճիռի տեսակէտով, այնուամենայնիւ, ի զօրու չեն Հայկական Բարձրաւանդակի բնական միութիւնը պառակտել: Հայկական Բարձրաւանդակը բնական մի միաւոր է, աշխարհագրական անբաժանելի մի ամբողջականութիւն է: 

    Ճիշդ է նկատում աշխարհագիր Էվալդ Բանզէն, թէ «աշխարհագրական առանձին բնութեամբ մի Քիւրտիստան գոյութիւն չունի», այսինքն` ոչ միայն այսր, այլեւ` անդր-տիգրիսեան լեռնաշխարհը պատկանում է Հայկական Բարձրաւանդակին: 

    Հայաստանն իրանական եւ փոքր-ասիական աւելի ստորանիստ սարահարթների եւ Միջագետքի, Ասորիքի ու Կովկասի դաշտագետինների միջեւ տարածւած ամենակարկառուն բարձրաւանդակն է: 

    Հանրածանօթ է սահմանային այս ըմբռնումը, բայց շատ ընդհանուր, վերացական, իրական մանրամասնութիւնների մէջ` չբաւարարող: Ո՞ւր են վերջանում Իրանը, Փոքր Ասիան, Կովկասը, Միջագետքը. ո՞րտեղից են սկսում Հայկական Բարձրաւանդակի բնական սահմանները: Անհրաժեշտ է այս մասին յստակ գաղափար կազմել: Կենսաբանօրէն եւ գործնական քաղաքականութեան տեսակէտից ահագին նշանակութիւն ունի լիազգաց հայրենըմբռնումը: Դա ասել է` նպատակի առարկայական եւ ամբողջական դիմագծումը: Դա ասել է` քաղաքական ուշադրութեան եւ ձգտումների կենտրոնացում: Դա կարող է լոյս սփռել էական այնպիսի հարցերի վրայ, որպիսիք են.

    ա) Ո՞րն է բուն մեր Հայրենիքը, որից դուրս այլ «օջախ»-ներ որոնելը բանդագուշանք է միայն, անհայրենազգաց քաղաքաբանութիւն, անստեղծագործ դեգերում, ուշադրութեան եւ կամքի ցրում, անկենսաբանական ցնորք: 

 բ) Կարո՞ղ է ներկայ Խ. Հայաստանը գոյութեան հաւատ եւ մանաւանդ վտանգի ժամանակ ինքնապաշտպանւելու յոյս ներշնչել: 

    գ) Հնարաւո՞ր է Հայաստանից դուրս հոգեւոր հայրենիք ստեղծել, անհող պետութիւն: 

    դ) Բնական ինչպիսի՞ սահմաններում հայերը կարող են իբրեւ ազգութիւն եւ պետութիւն օրգանապէս զարգանալ, այսինքն` տնտեսապէս, քաղաքականապէս, ռազմագիտօրէն յարաբերաբար ապահով դիրք նւաճել: 

    Հայը նախ ազգակիցներ չունեցող ժողովուրդ է: Եւ հենց դրա համար էլ նա սովորականից աւելի կարիք ունի երկու բանի - ցեղային ներկարողական ոյժերի յարատեւ լարումի եւ բնօրէն ամբողջական հայրենիքի: 

    Աշխարհագրօրէն ամբողջական որեւէ միջավայրի սահմանները ճշդորոշող հիմնական գործօններն են - երկրաբանական կազմը, լեռնա- եւ ջրագրական դրութիւնը, կլիմայական, կենդանական եւ բուսական առանձնայատկութիւնները: 

    Հայկական Բարձրաւանդակն իր սեպօրէն իջնող կողերով, իր արտակարգօրէն ցցւած եւ քաոսային երկրաբանական խաւերով, խստօրէն կտրտւած եւ բարձրակարկառ լեռնագօտիներով, մերթ հանգուցաւոր, մերթ միազանգ հրաբխային վիթխարի կոներով, բացառապէս հրաբխային ծագման լճային ցանցով, իր բարձրաւանդակային գետերի անմիապաղաղ - առաւելապէս կատաղընթաց - հոսանքով, աստիճանաբար դէպի արեւելք կամ արեւմուտք խոնարհւող ներքին հովիտներով, դէպի հիւսիս կամ հարաւ երկարող կիրճերով եւ եզերական դաշտերով, իր կլիմայական հակադրութիւններով եւ խայտաբղէտ բուսականութեան (յատկապէս ալպեան) փարթամութեամբ ներկայացնում է բնական բազմազանութեանց իւրայատուկ մի ներդաշնակութիւն: 

    Հայաստանի բնական սահմանները հասնում են մինչեւ այնտեղ, ուր այս բնորոշիչ ներդաշնակութիւնն աչքի է զարկում: 

    Կան դժւարութիւններ, եւ դրանք ծագում են այն տեղերը, ուր այս ներդաշնակութիւնը պայմանաւորող բնագծերը կամ աղօտւում են, կամ խառնւում շրջակայ երկիրների բնութեան երանգներին: 

    Այդ դժւարութիւնները շեշտւում են յատկապէս արեւելքում եւ արեւմուտքում եւ առաջին հերթին պայմանաւորւում են ջրային որոշ երակների ընթացքով: Որեւէ բարձրաւանդակի բնական սահմաններն ամենահատու կերպով որոշում են լեռնաշղթաները եւ գետերը: Նշանակալից է, որ մեր երկրի բարձրագոյն սարահարթը եւ գլխաւոր ջրամբարը տեղագրօրէն նոյնանում են Բարձր Հայքում: 

    Սակայն, այստեղից բղխող Եփրատն ու Արաքսը հակահոս իրենց ընթացքով Բարձրաւանդակի ներքին մարզում պառակտիչ դեր են խաղում, իսկ դրսից` լրիւ կերպով չեն եզրաւորում նրա սահմանները: Աւելի ապերախտ դեր է խաղում նոյն ջրամբարից բղխող Ճորոխը, որ Սպերի մօտից աստիճանաբար դէպի հիւսիս հակւելով` ի վերջոյ բռնում է շեշտւած հիւսիսընթաց ուղղութիւն եւ դուրս գալիս բարձրաւանդակից, զլանալով Հայաստանին բնական ելք եւ սահմանագծում` Սեւ ծովի վրայ: Շփոթ է ստեղծում ե՛ւ Կուրը, որի աղբիւրները նոյնպէս կապ ունեն Բարձր Հայքի մեծ ջրամբարի հետ: Հայկական մեծ գետերին յատուկ արեւելեան կամ արեւմտեան ընթացքից շուտ խոտորելով` Կուրը շտապում է հակւել դէպի հիւսիս եւ æաւախքը Հայաստանի ու Վրաստանի միջեւ վիճելի դարձնելով` ստանում է զուտ վրացական գետի բնոյթ, ապա թեքւելով դէպի հարաւ` Խրամն ընդունելու կէտից բռնում է ուղղորոշ արեւելեան ընթացք եւ սկսում բնօրէն սահմանագծել Հայկական Բարձրաւանդակի հիւսիսը: 

    Ուղղընթաց են Հարաւային Հայաստանի (Տաւրոսի) ջրամբարից սնւող գետերը (Արեւմտեան եւ Արեւելեան Տիգրիսներ): Դրանք էլ, սակայն, լրիւ սահմանագծում չեն ընծայում: Արեւմտ. Տիգրիսը, որ կրում է նաեւ «Արղնի ջուր» անունը, վերին հոսանքում բռնում է հարաւահակ ուղղութիւն եւ երկրի բնական սահմանագծման նպաստելու փոխարէն` ներքուստ պառակտում է նրա բնութիւնը: Տիգրանակերտի հարաւից միայն նա ստանում է արեւելեան ուղղութիւն եւ համեմատաբար յաջող կերպով դառնում եզերական գետ, չնայած որ բարձրաւանդակի բնութեան գծերը թափանցում են նրա աջ ափից այն կողմը: Դրա հանդէպ` Արեւլ. Տիգրիսը (æերմ, Բոհդան) վայրագ իր ընթացքով եւ ահռելի կիրճերով պարզապէս կտրում է Հայաստանի բնութեան պատկանող Կորդուաց լեռնաշխարհը եւ դիւրութիւն ընծայում Զաբին եւ սրա օժանդակներին` այդ լեռնավայրը կապել Ասորեստանին կամ վիճելի դարձնել Հայաստանի եւ Միջագետքի միջեւ: Հետաքրքրական է, որ Արեւլ. Տիգրիսին Քսենոփոնը տալիս է «Կենտրիտէս» անունը, որ ըստ Մարքւարտի, ծագում է հայերէն «կտրիչ» բառից եւ համապատասխանում է այս գետի Հայաստանն ազգագրօրէն «կարդուխ»-ների, որով` քիւրտերի աշխարհից կտրող, բաժանող դերին: 

    Շա՛տ աւելի բարդ է Կապուտան լճի եւ սրա աւազանի պարագան: Մինչ այս լիճը իր երկրաբանական ծագումով պատկանում է Հայաստանին, նրա աւազանի այլեւ այլ մասերում, ինչպէս Աջի գետի հովիտում, յաճախ իրանական բնութեան գծերը շա՛տ աւելի ազդու են: Միւս կողմից նշանակալից է, որ Կապուտանի աւազանի եւ իրանական Ամարդոս գետի (Կըզըլ-Ուզուն) ջրբաժան գօտին կազմող Սոհուն եւ Վազբուշ լեռնաշղթաները միայն բնօրէն յարմար կերպով սահմանագծում են Հայկական Բարձրաւանդակն ընդդէմ Իրանի: 

    Միւս կողմից իրանական Զագրոսն է իր ցռուկը խրում Կապուտանի եւ Հայկ. Տաւրոսի միջեւ, իսկ իրանական հիւսիսային գօտու բազուկները Գիլան-Մազանդարանից երկարելով` ձգտում են հարաւից հիւսիս կտրել արեւելեան Ատրպատականը եւ հասնել Արաքսի աւազանը: Հենց այս իրողութիւններն են պատճառը, որ Հայկական Բարձրաւանդակի եւ Իրանական սարահարթի սահմանագծումը ա՛յնքան դժւարանում է: Իրականում Ատրպատականը այն մարզն է, ուր Հայկական Բարձրաւանդակի եւ Իրանի բնագծերը զիրար խաչաձեւելով, չէզօքացնում են, եւ իբր փոխանցման գօտի ծառայող այս երկրին` ինքնուրոյնութեան քմահաճոյք պատճառում, որքան էլ նրա խարիսխը կազմող լեռնագօտիներից երկուսը - հարաւից հիւսիս երկարողները - Իրանական սարահարթի երկու պատերի շարունակութիւնն են, իսկ արեւմուտքից արեւելք տարածւող շղթաները` հայկական լեռների մասերը: 

    Ինչպէս տեսնւում է, ջրագրական իրականութեանց պատճառած դժւարութիւններին միանում են` լեռնագրականները: Եթէ Ատրպատականում իրանական լեռնագօտու հիւսիսային պատը Հայկ. Կովկասին է զարկւում, հարաւայինը` Հայկ. Տաւրոսին, ապա Ճորոխի ստորին հոսանքի եւ Կուրի ակունքների մարզերում էլ իրար են խառնւում Հայկ. Կովկասի, Մեծրանցի, Պոնտեան լեռների եւ Ռիոնի հովիտները հարաւից եզերող շղթաների բազուկները, որոնք որքան էլ երկրաբանօրէն Հայկ. Բարձրաւանդակին խորթ չեն, կլիմայական եւ բուսական առանձնայատկութիւններով, սակայն, տարբերւում են նրանից: Նոյնանման դժւարութիւններ կան նաեւ Եփրատի Փինկեանի ծունկից մինչեւ Ճորոխի շրջանը, ուր Եփրատի եւ փոքր-ասիական Գայլ գետի (Լիկոս) ջրբաժան գօտիները կազմող, Ճորոխի մարզը Պոնտոսից բաժանող եւ Անտիտաւրոսի, Պոնտեան ու Բարձր Հայքի լեռներին պատկանող շղթաները մոլեգնօրէն խաչաձեւում են իրար: Վերջապէս շփոթ կայ Տաւրոսը պատռող Եփրատի եւ Արեւել. Տիգրիսի աւազանի հարաւ-արեւմտեան մասը կազմող մարզի միջեւ, ուր Հայկ. Տաւրոսի հուժկու բազուկները Միջագետքի դռների մօտ` տեղի են տալիս լեռնաբլուրների:     Շփոթաստեղծ դեր են խաղում ե՛ւ կիրճերը-բարձրաւանդակի ներքին հովիտների եւ եզերական հարթաշխարհների բնական դռները: Եթէ մի կողմից մեծ գետերը բարձրաւանդակի բնութեան գծերը տանում են դէպի շրջակայ աշխարհները, վերջիններն էլ իրենց նկարագրի որոշ յատկութիւնները հոսանքների հուները կազմող կիրճերի հետ, մխրճում են դէպի երկրի ներքին հովիտները: 

    Տիգրիսի օժանդակների հետ Միջագետքը իրեն յիշեցնել է տալիս մինչեւ Բաղէշի կոնքը եւ անգամ զգալի դառնում Տարօնի դրան մօտ, Գրգուռի ստորոտը: Տիգրանակերտի դաշտում աւելի ցայտուն կերպով աչքի են զարկում միջագետեան որոշ գծեր, որոնք նոյնիսկ յամառում են մօտենալ Արածանու հովիտներին: Արաքսի ատրպատականեան օժանդակների շնորհիւ, իրանական բնութեան մէկ քանի երանգները թափանցում են մինչեւ Արարատի ստորոտը: Բնորոշիչ է մանաւանդ բարձրաւանդակի կենտրոնական հովիտը, այնքան հետաքրքրօրէն Հայաստանի բնութեան երկու ամենայիշատակելի հրաբխային զանգւածների - Մասիս եւ Արագած - միջեւ ընդլայնւած Արարատեան դաշտը, ուր Արաքսի ակունք Բարձր Հայքի սարաւանդային եւ նոյն գետի ստորին հոսանքը կազմող Մուխանքի դաշտային-անապատային բնութեան գծերը իրար են խառնւում: Աւելորդ է յիշել Կապուտանի աւազանի մասին, ուր հայաստանեան եւ իրանական բնութեանց ազդեցութիւնները, գրեթէ, հաւասարազօր են: Վերջապէս, Կուրի եւ Ճորոխի օժանդակների միջոցով Կովկասի եւ Պոնտոսի անտառային բնութիւնն աւելի քան տպաւորիչ կերպով աչքի է ընկնում Հիւս. Հայաստանի այլեւայլ մասերում, յատկապէս Լոռիում եւ Մեծրանց լեռներում: 

    Որքան էլ այս իրականութեանց մանրամասնութիւնները խանգարում են բարձրաւանդակի բնօրէն հատու սահմանագծմանը (եւ հենց այդ իրականութիւններն են մեր պատմա-քաղաքական ճակատագրի բնական-առարկայական պատճառները), այնուամենայնիւ, պակաս նշանակալից չեն այն առանձնայատկութիւնները, որոնց շնորհիւ մեր երկիրը իր ինքնուրոյն կերպարանքով զատորոշւում է շրջակայ աշխարհներից: Ծանոթանա՛նք դրանցից մի քանիսին.

    Ա) Հայաստանն արտաքուստ կենտրոնացեալ մի բարձրաւանդակ է, սեպօրէն իջնող պատերով, որոնք հսկայ տանիքների պէս կարկառւում են հարաւից Միջագետեան հարթաշխարհի, հիւսիսից` Ռիոն-Կուրի հովիտների դէմ: Իր բարձր դիրքը Հայաստանը շեշտում է նաեւ արեւմուտքում` փոքր-ասիական, արեւելքում` Իրանական Սարահարթերի նկատմամբ: Ըստ այսմ` Հայկական Բարձրաւանդակի սահմանները հասնում են մինչեւ ա՛յն կէտերը, ուր այս ցցւածքը նկատելի է: 

    Բ) Արտաքուստ կենտրոնացեալ թւացող մեր բարձրաւանդակի լեռները ներքուստ բաժանւում են արեւելքից արեւմուտք երկարող չորս գօտիների, որոնք կազմում են Հայաստանի բնութեան ողնաշարը: Հայաստանը, անառարկելիօրէն, տարածւում է մինչեւ ա՛յն բոլոր կէտերը, ուր հասնում են այս գօտիների բազուկները: 

    Գ) Երկրի լեռնագրական իրականութիւնների պարտադրանքով Հայկ. Բարձրաւանդակի մայր ջրերակները հոսում են ընդհանրապէս արեւելքից արեւմուտք կամ արեւմուտքից արեւելք: Բոլոր այն վայրերը, ուր մեծ գետերը պահում են այս ուղղութիւնները, անառարկելիօրէն պատկանում են Հայաստանին, իսկ ուր նրանք ստանում են հիւսիսային կամ հարաւային ընթացք, այնտեղ վերջանում է Հայաստանը: 

    Դ) Դարձեալ, այս մայր գետերի բարձրաւանդակային օժանդակները հոսում են ընդհանրապէս հիւսիսից հարաւ կամ հարաւից հիւսիս: Բոլոր այն դէպքերում, երբ սրանք խոտորւում են այս ընթացքից եւ բարձրաւանդակից իջնելով նաեւ դաշտային ջրերակների բնոյթ ստանում, իրենց այս վերջին հուներում Հայաստանի բնութիւնը դարձնում են կասկածելի լինելու աստիճան աղօտ: 

    Ե) Գետերը եւ ո՛չ մէկ դէպքում բարձրաւանդակին հարազատ արեւելահակ եւ արեւմտահակ հոսանքով չեն ուղղւում դէպի իրենց աւազանները, որով եւ Հայաստանը չեն առաջնորդում դէպի ծով: Անգամ Արաքսը, որ իր միջին հոսանքում նախ հարաւահակ եւ ապա հիւսիսահակ ընթացքով մի աղեղ է քաշում Հայկական Կովկասի շուրջը, ի վերջոյ անցնում է այնպիսի մի մարզով, որ իր անապատային բնութեամբ, մակերեսի խոնարհութեամբ եւ կլիմայով հակադրութեան մէջ լինելով բարձրաւանդակի հետ, փաստօրէն խանգարում է Հայաստանի բնական ելքը Կասպից ծովի վրայ: Միւս կողմից, Պարխարի հուժկու կողերն իրենց դէմ մաքառող Ճորոխին Հայաստանից դուրս վանելուց յետոյ միայն, կարելիութիւն են տալիս` նետւել Սեւ ծովի գիրկը: Իսկ Հայաստանի բնութեան ամենահարազատ գետ Արածանու ահագին ջրով ուռճացող Եփրատի` Տաւրոսը պատռելու եւ Միջերկրական թափւելու բոլոր փորձերը, իրենց ահռելի կատաղութեան մէջ մնում են ապարդիւն: Իջնելով Միջագետք` Եփրատն իրեն վիճակում է անապատային տխուր գետի, իսկ Հայաստանին` անծով աշխարհի ճակատագիրը: 

Հայկական Բարձրաւանդակը, էապէս, բնական ելք չունի դէպի ծովերը եւ հայերը` կարծես մխիթարւելու համար, երկրի մի շարք լճերին տւել են «ծով» տիտղոսը: 

    Ասւեց, որ Հայկական Բարձրաւանդակի բնական սահմանները հասնում են մինչեւ այնտեղերը, ուր դեռ աչքի է զարկում լեռնա-ջրագրական առանձնայատկութիւնների ներդաշնակութիւնը: 

    Ըստ այսմ` մեր երկրի սահմաններն են.

    Արեւելքից` Արաքսի աղեղը եւ Արաքսի ու Կապուտանի ջրբաժան գծերը (եւ միայն յարաբերականօրէն` Կասպից ծովը եւ Կապուտան-Ամարդոսի ջրաբաշխ գօտին): 

    Հարաւից` Տիգրիսի, Զաբի եւ Խապուրի ջրաբաշխական գծերը (եւ միայն յարաբերականօրէն` Զաբի աւազանը): 

    Արեւմուտքից` Եփրատը` Տաւրոսից դուրս գալու կէտից մինչեւ Պինգանի ծունկը եւ այստեղից` Եփրատ, Ալիս, Գայլ եւ Ճորոխ գետերի ջրաբաշխական աղեղնագիծը (եւ միայն յարաբերականօրէն` Եփրատի Պիւռամոսի ջրբաժան գիծը): 

    Հիւսիսից` Ճորոխի, Ռիոնի եւ Կուրի ջրբաժան մարզը, Խրամ գետը եւ սրա Կուրին միանալու կէտից, այս վերջին գետը: 

    Հայկական Բարձրաւանդակը, լայնագոյն իմաստով, այսինքն` յարաբերականօրէն իրեն պատկանող մարզերով, ունի շուրջ 380,000 քռ. քլմ. տարածութիւն: 

    Բուն բարձրաւանդակը, այսինքն` այն երկիրը, որ յաւելւածական մասերի կտրումով կրկին կը պահէ բնական իր ամբողջականութիւնը, տարածւում է Տաւրոսը կտրող Եփրատի, Հայկ. Կովկասն աղեղող Արաքսի, Ճորոխի, Զաբի, Կապուտանի աւազանի, Կուրի եւ զոյգ Տիգրիսների միջեւ: 

    Սա է հայոց բնօրէն անհատանելի եւ յաւիտենական Հայրենիքը, լեռնագրօրէն համախմբւած Արարատ կենտրոնական բաւիղի, ջրագրօրէն` սրա բազուկները հանդիսացող գօտիների աղբիւրների (առաւելապէս Բարձր Հայքի ջրամբարի) շուրջը: